وقتی «آنا» در سال ۲۰۱۵ برای اولین سفرش به سین‌کیانگ برنامه‌ریزی می‌کرد، دوستانش شگفت‌زده شدند.
او می‌گوید: «آن‌ها نمی‌توانستند درک کنند که چرا من می‌خواهم از جایی دیدن کنم که در آن زمان یکی از خطرناک‌ترین مناطق چین به شمار می‌رفت.»
این شهروند ۳۵ ساله چینی که نخواست نام واقعی‌اش فاش شود، می‌گوید یکی از دوستانش از سفر انصراف داد و «حتی در وی‌چت هم دیگر جوابم را نمی‌داد.»
او می‌گوید: «دوستم گفت والدینش او را از نزدیک شدن به سین‌کیانگ منع کرده‌اند و نمی‌خواهند دیگر با من در ارتباط باشد.»
با این حال، آنا به سفر رفت و در ماه ژوئن امسال دوباره به آنجا بازگشت. اما به گفته او، آنجا تغییر کرده بود.
«سین‌کیانگ همان‌قدر که به یاد داشتم زیبا بود، اما حالا گردشگران خیلی زیاد شده‌اند، به‌ویژه در جاذبه‌های اصلی.»
«بالاخره بعد از هفت سال با مادرم صحبت کردم»
چهره‌هایی از اردوگاه‌های بازداشت اویغورها در چین
سین‌کیانگ سال‌ها زیر سلطه پکن در تنش به سر می‌برد و این تنش‌ها گاهی به خشونت کشیده می‌شد، امری که بسیاری از گردشگران داخلی چین را از این منطقه دور نگه می‌داشت. سپس، این منطقه به دلیل برخی از بدترین اتهامات استبداد چینی بدنام شد؛ از بازداشت بیش از یک میلیون مسلمان اویغور در به اصطلاح «اردوگاه‌های بازآموزی» گرفته تا ادعای سازمان ملل مبنی بر جنایت علیه بشریت.
چین این اتهامات را رد می‌کند، اما این منطقه تا حد زیادی به روی رسانه‌ها و ناظران بین‌المللی بسته است و اویغورهای در تبعید همچنان داستان‌هایی از بستگان وحشت‌زده یا ناپدیدشده خود روایت می‌کنند.
با این حال، در سال‌های اخیر سین‌کیانگ به یک مقصد گردشگری تبدیل شده است – ابتدا در داخل چین و به تدریج در خارج از این کشور. پکن میلیاردها دلار برای توسعه زیرساخت‌ها، کمک به تولید سریال‌های تلویزیونی با پس‌زمینه مناظر منحصربه‌فرد این منطقه و استقبال گاه‌به‌گاه از رسانه‌های خارجی در تورهای کاملاً هماهنگ‌شده، سرمایه‌گذاری کرده است.
دولت چین در حال بازآفرینی این منطقه بحث‌برانگیز به عنوان یک بهشت گردشگری است و نه تنها بر زیبایی‌های آن، بلکه بر همان تجربیات «قومی» و محلی تأکید می‌کند که به گفته گروه‌های حقوق بشری، در تلاش برای از بین بردن آن‌هاست.
سین‌کیانگ که در شمال غربی چین گسترده شده، با هشت کشور هم‌مرز است. این منطقه در مسیر جاده ابریشم قرار دارد که قرن‌ها تجارت بین شرق و غرب را رونق بخشیده بود و برخی از شهرهای آن سرشار از تاریخ هستند. سین‌کیانگ همچنین میزبان کوه‌های صعب‌العبور و بکر، دره‌های باشکوه، چمنزارهای سرسبز و دریاچه‌های دست‌نخورده است.
سان شِنگیائو، گردشگر سنگاپوری که در ماه مه ۲۰۲۴ از این منطقه دیدن کرد، می‌گوید: «مناظر آن کیلومترها فراتر از انتظارات من بود.» او سین‌کیانگ را این‌گونه توصیف می‌کند: «انگار نیوزلند، سوئیس و مغولستان همه در یک مکان جمع شده‌اند.»
برخلاف اکثر مناطق چین که اکثریت جمعیت آن را قوم «هان» تشکیل می‌دهند، سین‌کیانگ عمدتاً محل زندگی مسلمانان ترک‌زبان است و اویغورها بزرگ‌ترین گروه قومی آن هستند. در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، با افزایش ادعاهای اویغورها مبنی بر به حاشیه رانده شدن توسط چینی‌های هان، تنش‌ها بالا گرفت و این امر به تقویت احساسات جدایی‌طلبانه و حملات مرگبار منجر شد که سرکوب پکن را تشدید کرد.
اما در دوران ریاست‌جمهوری شی جین‌پینگ بود که حزب کمونیست چین کنترل خود را به شکلی بی‌سابقه افزایش داد و این امر به طرح اتهاماتی مبنی بر همگون‌سازی اجباری اویغورها در فرهنگ چینی هان منجر شد. او در بازدیدی در ماه سپتامبر، از توسعه «شگفت‌انگیز» منطقه تمجید کرد و خواستار «چینی‌سازی دین» شد – یعنی تغییر باورهای مذهبی برای انطباق با فرهنگ و جامعه چین.
در همین حال، سرمایه‌گذاری‌ها به این منطقه سرازیر شده است. طبق گزارشی از گروه حامی حقوق بشر «پروژه حقوق بشر اویغور»، حدود ۲۰۰ هتل بین‌المللی، از جمله نام‌های برجسته‌ای مانند هیلتون و ماریوت، یا در حال حاضر در سین‌کیانگ فعالیت می‌کنند یا قصد افتتاح شعبه در آنجا را دارند.
به گفته مقامات چینی، در سال ۲۰۲۴ این منطقه میزبان حدود ۳۰۰ میلیون بازدیدکننده بود که بیش از دو برابر آمار سال ۲۰۱۸ است. درآمد گردشگری سین‌کیانگ در این دوره حدود ۴۰ درصد رشد کرد و به ۳۶۰ میلیارد یوان (۵۱ میلیارد دلار؛ ۳۹ میلیارد پوند) رسید. در نیمه اول امسال نیز حدود ۱۳۰ میلیون گردشگر از این منطقه بازدید کردند که درآمدی نزدیک به ۱۴۳ میلیارد یوان به همراه داشت.
در حالی که گردشگری خارجی در حال رشد است، اکثریت قاطع بازدیدکنندگان را گردشگران داخلی تشکیل می‌دهند.
پکن اکنون هدف بلندپروازانه‌ای را دنبال می‌کند: جذب بیش از ۴۰۰ میلیون بازدیدکننده در سال و رسیدن به درآمد گردشگری یک تریلیون یوان تا سال ۲۰۳۰.
برخی هنوز از سفر به این منطقه می‌ترسند. آقای سان می‌گوید مدتی طول کشید تا بتواند دوستانی را برای سفر در ماه مه ۲۰۲۴ با خود همراه کند، زیرا بسیاری از آن‌ها سین‌کیانگ را ناامن می‌دانستند. این جوان ۲۳ ساله خود نیز کمی دچار اضطراب شده بود، اما با ادامه سفر، این نگرانی‌ها از بین رفت.
سفر آن‌ها از خیابان‌های شلوغ اورومچی، مرکز این منطقه، آغاز شد. سپس هشت روز را با یک راننده چینی در جاده‌ها گذراندند و از میان کوه‌ها و استپ‌های سرسبز عبور کردند که آقای سان را شگفت‌زده کرد.
معمولاً رانندگان و راهنمایان تور در سین‌کیانگ از قوم چینی هان هستند که اکنون حدود ۴۰ درصد از جمعیت منطقه را تشکیل می‌دهند. گروه آقای سان تعامل گسترده‌ای با اویغورهای محلی نداشتند، اما به گفته او، معدود افرادی که توانستند با آن‌ها صحبت کنند، «بسیار مهمان‌نواز» بودند.
آقای سان از زمان بازگشت، به نوعی حامی سفر به سین‌کیانگ تبدیل شده است؛ منطقه‌ای که به گفته او به اشتباه «ناامن و پرتنش» تصور می‌شود. او می‌گوید: «اگر بتوانم حتی یک نفر را ترغیب کنم تا درباره سین‌کیانگ بیشتر بداند، توانسته‌ام کمی از این انگاره منفی بکاهم.»
از نظر او، مناظر خیره‌کننده‌ای که به عنوان یک گردشگر از آن لذت برده، با اتهامات نگران‌کننده‌ای که سین‌کیانگ را در سرخط خبرهای جهان قرار داده، فاصله زیادی دارد. تنها چیزی که او دید، شواهدی از نظارت شدید بر سین‌کیانگ بود؛ ایست‌های بازرسی پلیس و دوربین‌های امنیتی در همه جا دیده می‌شدند و خارجی‌ها ملزم به اقامت در هتل‌های مشخصی بودند.
اما آقای سان از این موضوع ناراحت نشد: «حضور پلیس سنگین است، اما این به آن معنا نیست که مشکل بزرگی وجود دارد.»
البته همه گردشگران متقاعد نمی‌شوند که آنچه می‌بینند، سین‌کیانگ «واقعی» است.
تنمولی سیلوادوری، یک گردشگر سنگاپوری که در ماه مه به همراه دوستانش برای یک سفر ۱۰ روزه به آنجا رفته بود، می‌گوید: «من درباره فرهنگ اویغورها بسیار کنجکاو بودم و می‌خواستم ببینم اوضاع چقدر متفاوت است. اما کاملاً ناامید شدیم.»
او و دوستانش حجاب داشتند و می‌گوید فروشندگان اویغور به آن‌ها نزدیک شده و گفته‌اند «حسرت می‌خورند که ما می‌توانیم آزادانه حجاب داشته باشیم… اما ما فرصت نکردیم گفتگوی عمیقی با آن‌ها داشته باشیم.» او اضافه می‌کند که به آن‌ها اجازه بازدید از اکثر مساجد محلی نیز داده نشد.
با این وجود، جذابیت این منطقه برای بازدیدکنندگان خارجی همچنان قوی است. خود چین یک مقصد بسیار محبوب است و سین‌کیانگ به عنوان گزینه‌ای «دست‌نخورده» و کمتر تجاری‌شده مطرح شده است.
روزنامه دولتی چین، گلوبال تایمز، در ماه مه نوشت: «تعداد فزاینده‌ای از خارجی‌ها با ذهنی باز و تمایلی صادقانه برای دیدن و ارزیابی حقیقت، به سین‌کیانگ می‌آیند.»
حزب کمونیست همچنین به سرعت به تبلیغ محتوای تولیدشده توسط اینفلوئنسرهای خارجی درباره سین‌کیانگ که با روایت دولت همسو است، پرداخته است. از جمله آن‌ها، وبلاگ‌نویس آلمانی، «کِن آبراد» است که در یکی از ویدئوهایش گفت «تعداد مساجدی که در سین‌کیانگ دیده، بیشتر از آمریکا یا هر کشور اروپایی دیگری بوده است.»
اما برخی دیگر نظر متفاوتی دارند. جاش سامرز، نویسنده‌ای که در دهه ۲۰۱۰ در سین‌کیانگ زندگی می‌کرد، به بی‌بی‌سی می‌گوید که شهر قدیمی کاشغر «به طور کامل تخریب، بازطراحی و به شکلی بازسازی شد که به هیچ وجه بازتاب‌دهنده فرهنگ اویغورها نیست.»
بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر در سال ۲۰۲۴، نام صدها روستا در سین‌کیانگ که با مذهب، تاریخ یا فرهنگ اویغورها مرتبط بود، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ تغییر کرده است. این گروه همچنین مقامات را متهم کرده که برای محدود کردن اسلام، مساجد را در سین‌کیانگ و سراسر چین تعطیل، تخریب و کاربری آن‌ها را تغییر داده‌اند.
نقض شدید حقوق بشر توسط سازمان‌های بین‌المللی دیگر، از جمله سازمان ملل، نیز مستند شده است. گزارش‌های بی‌بی‌سی در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ شواهدی را در تأیید وجود اردوگاه‌های بازداشت و اتهامات آزار جنسی و عقیم‌سازی اجباری یافت.
با این حال، پکن همه این موارد را انکار می‌کند. در داخل کشور، حزب کمونیست در حال بازسازی تصویر منطقه‌ای است که زمانی پرآشوب تلقی می‌شد تا گردشگران داخلی بیشتری را جذب کند. و به نظر می‌رسد این رویکرد موفق بوده است.
آنا برای بار دوم به همراه مادرش به آنجا رفت؛ مادرش پس از تماشای یک سریال درام که در منطقه کوهستانی آلتای در شمال سین‌کیانگ فیلم‌برداری شده بود، مشتاق بازدید از آنجا بود. این سریال با عنوان «به سوی شگفتی» (To the Wonder) توسط دولت حمایت مالی شده و در رسانه‌های دولتی تبلیغ می‌شد.
آلتای در اینترنت چین طرفداران زیادی دارد. در یکی از نظرات در شبکه اجتماعی «رِد نوت» آمده است: «چه کسی فکرش را می‌کرد که در آلتای به باغ مخفی خدا قدم بگذارم؟ در دریاچه کاناس، بالاخره فهمیدم بهشت یعنی چه. اینجا جایی است که افسون کوه‌ها، رودها، دریاچه‌ها و دریاها در یک قاب با هم تنیده شده‌اند.»
در نظر دیگری آمده است: «هنگام سحر، از مهمان‌خانه گله گاوها را در حال چرا در مزارع تماشا می‌کنم. جنگل‌های توس طلایی در نور خورشید می‌درخشند و حتی هوا هم شیرین به نظر می‌رسد – چنین زیبایی دست‌نخورده‌ای، همان آلتایی است که همیشه آرزویش را داشتم.»
آژانس‌های مسافرتی این منطقه را «شگفت‌انگیز» و «اسرارآمیز» توصیف می‌کنند. یکی از این آژانس‌ها به نام «لنز سرگردان» (The Wandering Lens) می‌گوید این منطقه «ترکیب جادویی از طبیعت و فرهنگی را ارائه می‌دهد که در هیچ جای دیگر چین تجربه نخواهید کرد». قیمت این تورها متفاوت است. یک سفر ۱۰ روزه، بدون احتساب بلیط هواپیما، می‌تواند بین ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار آمریکا (۱۱۰۰ تا ۱۹۰۰ پوند) هزینه داشته باشد.
یک برنامه سفر معمول برای شمال سین‌کیانگ شامل پارک ملی کاناس، بازدید از دریاچه‌های کوهستانی و ساحل محبوب پنج‌رنگ، و دیدار از یک روستای اویغوری است که در آن می‌توانید سوار کالسکه شوید و با یک خانواده اویغور وقت بگذرانید.
در جنوب، سفرها ماجراجویانه‌تر می‌شوند و اغلب شامل رانندگی در بیابان، گشت‌وگذار در دریاچه‌های مختلف و بازدید از کاشغر، شهری با قدمت ۲۰۰۰ ساله در مسیر جاده ابریشم، است.
بازدیدکنندگان برنامه‌های سفر خود را به صورت آنلاین به اشتراک می‌گذارند که شامل نقشه‌های مسیر با رنگ‌بندی‌های مشخص و عکس‌هایی از خوراکی‌های لذیذ اویغوری مانند خورشت تند «مرغ در بشقاب بزرگ»، کباب بره و شیر تخمیر شده مادیان است. برخی حتی به «اجراهای چند ساعته‌ای که شکوه جاده ابریشم را بازسازی می‌کنند» اشاره می‌کنند.
اگر سین‌کیانگ را در پلتفرم‌های اجتماعی «رد نوت» و «ویبو» جستجو کنید، همان‌طور که انتظار می‌رود، با پست‌هایی مواجه می‌شوید که از زیبایی و معماری نمادین آن تمجید می‌کنند. هیچ اشاره‌ای به اتهاماتی که با این تصویر ایده‌آل در تضاد است، وجود ندارد.
در این موقع از سال، رسانه‌های اجتماعی چین مملو از عکس‌های جنگل‌های صنوبر سین‌کیانگ است که در درخشش کهربایی پاییز غرق شده‌اند.
ایراده کاشغری، یک آمریکایی اویغورتبار که در سال ۱۹۹۸ این منطقه را ترک کرد، می‌گوید حزب کمونیست «نسخه خود را از فرهنگ اویغور با معرفی مردم اویغور به عنوان جاذبه‌های گردشگری به فروش می‌رساند.»
او می‌گوید: «آن‌ها به دنیا می‌گویند ما چیزی بیشتر از یک قوم رقصنده و رنگارنگ که در شبکه‌های اجتماعی خوب به نظر می‌رسیم، نیستیم.»
خانم کاشغری، این فعال اویغور که از آن سوی اقیانوس آرام شاهد افزایش محبوبیت زادگاهش است، از گردشگران می‌خواهد تا «مسائل جدی» در سین‌کیانگ را به رسمیت بشناسند.
او می‌گوید: «در جایگاهی نیستم که به مردم بگویم به آنجا سفر نکنند، اما آن‌ها باید بدانند آنچه در آنجا تجربه می‌کنند، نسخه‌ای بزک‌شده از سین‌کیانگ است.»
«در همین حال، افرادی مثل من به دلیل فعالیت‌هایمان هرگز نمی‌توانند به آنجا بازگردند. این کار بیش از حد خطرناک است… با این حال، چرا من نمی‌توانم؟ آنجا سرزمین مادری من است.»
