عکس‌های زیرآبی دراماتیک، دلفین‌های صورتی مرموز آمازون را در حین دزدی به‌وضوح به تصویر می‌کشند.
در سال ۲۰۲۳، هنگامی که خورشید در آستانه غروب بود، عکاس توماس پیشاک وارد آب‌های تاریک رود ریوی‌نِگرو در آمازون برزیل شد. دوربینش در دست، او منتظر لحظهٔ مناسب برای ضبط دزد در حین عمل بود. وقتی ماهیگیران تورهای خود را به رودخانه انداختند، ناگهان شکل ظریف و صورتی از اعماق بیرون آمد و به سمت ماهی‌های گرفتار شنا کرد. پیشاک زیر آب نفس نگرفت و عکاسی را آغاز کرد. به‌سرعت حرکت می‌کرد، موجودی که دلفین رودخانه‌ای صورتی آمازون بود، در تور سوراخی ایجاد کرد و یک ماهی کاتفیش را به‌دست آورد.
«آنها بسیار چابک هستند و می‌توانند به‌طراوت فوق‌العاده‌ای در زیر آب اطراف این تورها حرکت کنند»، می‌گوید پیشاک. «آنها دزدان بزرگ هستند!»
در آن زمان، پیشاک می‌دانست که در حال ضبط پدیده‌ای است که هیچ‌کس پیش از او نتوانسته‌است با دوربین به تصویر کشد. این دلفین‌ها یاد گرفته‌اند که تورها و صداهای قایق‌های ماهیگیری را با وعدهٔ آسانی از غذا ترکیب کنند. پیشاک اولین عکاسی است که این رفتار را در زیرآب مستند کرده است.
او می‌گوید که فقدان اطلاعات دقیق دربارهٔ مکان پیدا کردن این موجودات و دید ضعیف در آب‌های گل‌آلود رودخانه‌های آمازون، چالش‌های بزرگی بودند. اما پیشاک، که بیش از بیست سال به عنوان عکاس دریایی کار می‌کند، از تخصص خود در مستندسازی اقیانوس‌ها بهره برد. «در اکثر این رودخانه‌های آمازون، هیچ‌کس پیش از این برای عکاسی به عمق آب نرفته است»، می‌گوید. «نقشه‌ای وجود ندارد، توصیفی نیست. در واقع باید زیر آب بروید و خودتان راه‌حل‌ها را پیدا کنید».
آمازون ناگفته
در حالی که رهبران جهان در شهر بلِم، آمازون برزیل، برای کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP) گرد هم آمده‌اند، ما مجموعه‌ای ویژه برای کاوش در رموز این منطقه نمادین در کشورهای مختلف راه‌اندازی کرده‌ایم.
این عکس‌ها جایزهٔ داستان‌نگاری عکاسی خبری را در مسابقهٔ معتبر «عکاس حیات‌وحش سال» در سال ۲۰۲۴ برای او به ارمغان آورد.
به‌طور محلی در زبان پرتغالی به نام بوتو و در زبان اسپانیایی به‌نام بوفئو، دلفین رودخانه‌ای صورتی منظره‌ای بامزه دارد. با سر شبیه ملون، پوستی به‌رنگ گل‌سرخ و شاخکی باریک و صد‑دندانی، بزرگ‌ترین دلفین آب شیرین جهان است که طول آن تا ۲٫۵ متر (۸٫۲ فوت) می‌رسد و وزنش تا ۲۰۰ کیلوگرم (۴۴۰ پوند) می‌باشد. چهار گونه دلفین‌های صورتی در حوزهٔ حوضهٔ رودخانهٔ آمازون ساکنند. همهٔ آنها در معرض خطر نابودی هستند و در دهه‌های اخیر به‌دلیل شکار، درهم‌تنیدگی در تورهای ماهیگیری، آلودگی و خشکسالی‌ها، جمعیتشان به‌طور چشمگیری کاهش یافته است.
مانند سایر گونه‌های دلفین، آنها برای «دیدن» از طریق اکوکولیشن، کلیک‌های صوتی تولید می‌کنند و بازتاب‌های بازگشتی را تفسیر می‌نمایند. اما برجستگی روی پیشانی آنها که «ملون» نامیده می‌شود، به‌عنوان یک ابزار کمکی برای عبور از محیط کدر آنها عمل می‌کند؛ صدا را تقویت می‌کند و به آنها کمک می‌کند نقشهٔ ذهنی از آب، موانع و طعمه‌ها بسازند.
هر سال، تنها در یک ناحیه کوچک در کلمبیا، بیش از ۷۰۰ دلفین به‌دلیل تورها می‌میرند – فرناندو تروخیو
شکل بدن غیرمعمول، مهارت‌ها و هوش دلفین‌ها به خلق افسانه‌های غنی دربارهٔ آنها منجر شده است. بسیاری از گروه‌های بومی و جوامع رودخانه‌ای در سرتاسر جنگل بارانی آمازون داستان‌هایی دربارهٔ بوتو که در دنیای زیرآبی با شهرهای وسیع در اعماق رودخانه‌ها زندگی می‌کند، به اشتراک می‌گذارند. روایت‌های دیگر که نسبت به این حیوان کمتر دلسوز هستند، ادعا می‌کنند که دلفین‌ها می‌توانند به انسان تبدیل شوند. شب‌ها، آنها در روستاها به‌صورت مردان رنگ‌پریده ظاهر می‌شوند که زنان جوان را فریب می‌دهند و ربایش می‌کنند.
به گفتهٔ پیشاک، شهرت دزد، چه در قبال زنان و چه در قبال ماهی‌ها، زندگی دلفین رودخانه‌ای صورتی را دشوار کرده است. این موجودات در میان جوامع بومی محترم و مورد احترام هستند، اما گاهی به‌دلیل قدرت‌های جادویی‌شان توسط برخی افراد ترسیده می‌شوند و اغلب توسط ماهیگیران به‌عنوان دشمن تلقی می‌گردند. این به این دلیل است که دلفین‌ها به‌طور منظم صید ماهیگیران را می‌دزدند و وسایل آنها را آسیب می‌زنند؛ بنابراین برای ماهیگیران تعقیب، صدمه‌زدن و حتی کشتار عمدی این حیوانات غیرمعمول نیست.
«در برخی جامعه‌ها، ماهیگیران به‌واقع برای انتقام این دلفین‌ها را می‌کشند»، می‌گوید پیشاک که این موجودات را در طول یک سفر دو سالهٔ نشنال جئوفیک برای مطالعه و مستندسازی حوضهٔ رودخانهٔ آمازون عکاسی کرده است. او همراه چندین دانشمند بود که از کوه‌های آند پیرو به‌سرچشمهٔ رودخانهٔ آمازون تا اقیانوس اطلس سفر کردند.
در سفر خود، پیشاک چندین تهدید برای دلفین‌ها مشاهده کرد، از جمله خشم ماهیگیران نسبت به این موجودات و صید تصادفی. حتی زمانی که دلفین‌ها به‌صورت عمدی مورد حمله قرار نمی‌گیرند، نزدیکی آنها به ماهیگیران می‌تواند خطرناک باشد، می‌گوید. برخی از حیوانات توسط پروانه‌های کشتی آسیب می‌بینند، در حالی که برخی دیگر در تورها به‌دست می‌آیند و غرق می‌شوند، او اضافه می‌کند.
«تورها نگرانی اصلی ما هستند»، می‌گوید زیست‌شناس دریایی فرناندو تروخیو که بیش از ۳۰ سال به تحقیق دربارهٔ دلفین‌های رودخانه‌ای آمریکای جنوبی اختصاص داده و در این سفر همراه پیشاک بوده است. «هر سال، تنها در یک ناحیه کوچک در کلمبیا، بیش از ۷۰۰ دلفین به‌دلیل تورها می‌میرند»، می‌گوید تروخیو که عضو آکادمی علوم دقیق، فیزیکی و طبیعی کلمبیا است.
در سال ۱۹۹۳، تروخیو بنیاد اومچا را تأسیس کرد؛ سازمانی غیرانتفاعی که به مطالعه و حفاظت از حوضهٔ آمازون و گونه‌های متنوع آن، از جمله دلفین‌های رودخانه‌ای، می‌پردازد. این بنیاد در کنار سایر سازمان‌های غیرانتفاعی و مؤسسات تحقیقاتی، بخشی از ابتکار دلفین‌های رودخانه‌ای آمریکای جنوبی (SARDI) است؛ تلاشی مشترک منطقه‌ای برای ترویج حفظ این حیوانات. از سال ۲۰۱۷، این کنسرسیوم بیش از ۹۰٬۰۰۰ مایل (۱۴۴٬۸۴۰ کیلومتر) از رودخانه‌ها در هفت کشور بررسی کرده است.
در همکاری با ماهیگیران و جوامع محلی، تیم تروخیو در اکوادور، پرو، کلمبیا و برزیل ارزیابی‌های سلامت دلفین‌های رودخانه‌ای انجام می‌دهد. در کمتر از ۱۵ دقیقه، آنها دلفین‌ها را به‌صورت موقت به سطح آب می‌برند، بر روی یک پد چوبی در ساحل قرار می‌دهند، وزن و اندازه‌گیری می‌کنند، نمونه‌های خون برای آزمایش جمع‌آوری می‌ورزند و گاهی سونوگرافی برای بررسی بارداری انجام می‌دهند و با دستگاه‌های ردیاب GPS مجهز می‌سازند.
دلفین‌ها نگهبانان رودخانه‌ها هستند – فرناندو تروخیو
تیم متوجه شد که بسیاری از دلفین‌ها با میکروپلاستیک‌ها و جیوه آلوده شده‌اند؛ جیوه‌ای که در استخراج طلاهای غیرقانونی در آمازون استفاده می‌شود، فرناندو تروخیو توضیح می‌دهد. در برزیل، آنها بسیاری از حیوانات را با مشکلات ریوی به‌دلیل افزایش آتش‌سوزی‌های جنگل بارانی، که عمدتاً توسط کشاورزان برای گسترش مراتع و مزارع روشن می‌شود، مشاهده کرده‌اند.
فرناندو تروخیو می‌گوید این حیوانات شاخص مهمی برای سلامت رودخانه هستند؛ تهدیدهایی که می‌توانند برای سلامت انسان نیز بارآور باشند. همانند پرنده‌کانیاری در معادن زغال‌سنگ، دلفین‌ها غالباً اولین موجودی هستند که اثر هر گونه عدم تعادل در رودخانه، نظیر آلودگی، افزایش دمای آب و کاهش ماهیگیری را حس می‌کنند. به‌همین ترتیب، اگر اکوسیستم رودخانه سالم باشد، دلفین‌های ساکن آن نیز سالم خواهند بود. «دلفین‌ها نگهبانان رودخانه‌ها هستند»، می‌گوید. «با انجام تمام این ارزیابی‌ها می‌توانیم بفهمیم آیا رودخانه سالم است یا نه، و چه اقداماتی باید انجام دهیم.»
تهدید فوری دیگری که هم بر دلفین‌ها و هم بر انسان‌ها تأثیر می‌گذارد، تغییرات اقلیمی است. در سال ۲۰۲۳، خشکسالی تاریخی بیش از ۱۳۰ دلفین رودخانه‌ای صورتی را در برزیل به‌مرگ کشاند. بسیاری از آنها در آب‌های کم‌عمق که دمای آنها بالای ۱۰۰ فارنهایت (۴۰ سانتی‌گراد) بود، گیر کردند و درگذشتند.
—
