در روزگاری که قطار «اورینت اکسپرس» هنوز به استانبول می‌رسید، پاساژ گل (چیچک پاساجی) پرزرق‌وبرق‌ترین نشانیِ خیابان استقلال ــ و به‌جرأت تمامِ منطقه بی‌اوغلو ــ به شمار می‌آمد. آن را تقریباً در میانه خیابان استقلال می‌یابید؛ روی «نقشه جاذبه‌های گردشگریِ بخش مدرن استانبول» با علامت مشخص شده است. آن روزها متأسفانه مدت‌هاست که به سر آمده. تئاتر و همچنین مغازه‌ها و آپارتمان‌های شیک جای خود را به رستوران‌هایی متوسط داده‌اند. خوشبختانه معماری شگفت‌انگیز بنا تا حد زیادی دست‌نخورده مانده و همین، دیداری کوتاه از پاساژ گل را ارزشمند می‌کند.
مهم‌ترین مرکز فرهنگی استانبول
زمینِ پاساژ گل در ابتدا در اختیار «تئاتر نَعوم» مشهور بود. «میخائیل نَعوم»، مالک و مدیر تئاتر، ساختمان «تئاتر بوسکو» را خرید و پس از مرمت‌های کوچک، «تئاتر دو پرا» را در سال ۱۸۴۴ گشود. نخستین اپرایی که روی صحنه رفت «لوکرِتسیا بورجیا» بود.
ساختمان چوبیِ تئاتر پس از آتشی بزرگ از نو ساخته شد و در ۱۸۴۹ با نام «تئاتر ایتالیَن نَعوم» گشایش یافت. سلطان عبدالحمید دوم و سلطان عبدالعزیزِ امپراتوری عثمانی بارها مهمان اپراهای آن بودند. حتی پیش از آن‌که در پاریس روی صحنه برود، اپرای مشهور جوزپه وردی «ایل تروواتوره» در همین تئاتر اجرا شد؛ مجتمعی که به یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگیِ استانبول و اروپا بدل شده بود.
از تئاتر تا گل‌فروشی‌ها
به‌دنبال آتش‌سوزی بزرگِ پرا در سال ۱۸۷۰، تئاتر نَعوم فرو ریخت. یک بانکدار یونانی به نام «هریستاکی زارگوس» زمین را خرید و با طرحِ معماری ایتالیایی، «کلئانتی زانو»، گذری سرپوشیده با واحدهای مسکونی ساخت. این گذر ۲۴ مغازه و ۱۸ آپارتمان مجلل داشت. گذرِ تجاری «پاساژ هریستاکی» و کل ساختمان «سیتِ دو پرا» نام گرفت.
در سال‌های نخست، دکان‌های گوناگونی در این گذر فعال بودند: از دکان دخانیاتِ «آجِمیان»، قنادی «مِزون پارِه» و «وَلاوری»، گل‌فروشی «پاندِلیس»، نانوایی «شوماخر»، خیاطی «کِسرجیان»، میخانه «یورگو» تا خزفروشی «سیدِریس».
در سال ۱۹۰۸ بنا به دستِ صدرِ اعظم عثمانی «سعید پاشا» افتاد و به «پاساژ سعید پاشا» معروف شد. پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، بسیاری از بانوهای اشرافی روس ــ از جمله بارونس‌ها ــ به استانبول آمدند و در «سیتِ دو پرا» گل‌فروشی‌هایی گشودند. حضور انبوهِ گل‌فروشی‌ها باعث شد اینجا به محل حراج گل نیز بدل شود. امروزه هم مردم این گذر سرپوشیده را «چیچک پاساجی» می‌نامند.
چیچک پاساجی امروز
از دهه ۱۹۴۰ به بعد، میخانه‌ها، شراب‌خانه‌ها و پاتوق‌های بیشتری در چیچک پاساجی گشوده شد و به‌تدریج گل‌فروشان و ساکنانِ آپارتمان‌ها کوچ کردند؛ تنها نامِ گذر باقی ماند.
ساختمان در سال ۱۹۸۸ بازسازیِ اساسی شد و با رستوران‌ها، میخانه‌ها و پاتوق‌هایش دوباره جان گرفت. در ۲۰۰۵ نیز سقف و سایر بخش‌های دیداری مرمت شد. امروز پاساژ گل با معماری خیره‌کننده‌اش هنوز از شیک‌ترین ساختمان‌های بی‌اوغلو است. بر پایه نظرسنجی‌ای تازه، وقتی نامِ بی‌اوغلو به میان می‌آید، نخستین چیزی که به ذهن بسیاری می‌رسد همین پاساژ گل است.
