در جمهوری دموکراتیک کنگو، نمایشگاهی نوستالژی نسبت به دیکتاتور پیشین موبوتو را به نمایش می‌گذارد

کینشاسا، جمهوری دموکراتیک کنگو — جوانان به عکس‌های بزرگ موبوتو سِسه سِکو که در موزه ملی جمهوری دموکراتیک کنگو به نمایش گذاشته شده‌اند، نگاه می‌کنند.

دیکتاتور پیشین کاریزماتیک و به‌طرز فاحشی فاسد، موبوتو در دههٔ ۱۹۶۰ به قدرت رسید و بیش از سی سال کشور را با دست آهنین حکومت کرد. در اوج قدرتش، موبوتو مورد توجه خاندان‌های سلطنتی و رؤسای جمهور قرار گرفت — و زائیر را با مسابقهٔ افسانه‌ای «رومبل این جنگل» در سال ۱۹۷۴، نبرد بوکس بین محمد علی و جورج فورمن، به نقشه جهان افزود.

اما در کنگوی امروز که از ناپایداری سیاسی رنج می‌برد و با درگیری‌های مسلحانه به‌نظر بی‌پایان دست‌وپنجه نرم می‌کند، حس نوستالژی نسبت به سال‌های نسبتاً آرام سلطنت موبوتو در حال رشد است. نمایشگاهی که به تجلیل از زندگی این دیکتاتور پیشین می‌پردازد، به‌تازگی در پایتخت کینشاسا افتتاح شد و موفقیتی شگفت‌انگیز به حساب می‌آید.

«البته که حکومت او توسط همه ارجاع نمی‌شد»، می‌گوید ماری-انژ ماکایا، دانشجوی ۱۸ سالهٔ معماری و شهرسازی که در حال بازدید از نمایشگاه است.

«اما حداقل کشور محترم بود و جنگی نبود»، او افزود. این احساس رایج است. همچنین قابل توجه است، با توجه به شهرت موبوتو به‌عنوان یکی از دیکتاتورهای کلاسیک دوران جنگ سرد در آفریقا.

موبوتو در یک کودتا در سال ۱۹۶۵ به قدرت رسید و پس از چند سال، یک نظام تک حزبی و یک پرستش شخصیتی ایجاد کرد. پخش‌های تلویزیون دولتی معمولاً با تصویری از موبوتو در میان ابرها آغاز می‌شد.

با حمایت قدرت‌های غربی به‌دلیل ضد‌کمونیسم قاطع خود، موبوتو سعی کرد پس از استقلال کنگو از بلژیک در سال ۱۹۶۰، هویت ملی جدیدی بسازد؛ حتی لباس‌های غربی و اسامی غربی را به عنوان بخشی از کمپین خود ممنوع کرد.

دولت موبوتو نیز به‌طرز فاحشی فاسد بود: او کاخی تزئینی در جنگل شمالی کنگو ساخت و کالاهای لوکس را با جت‌های کُنکورد به‌سرزمین آورد، در حالی که مردم عادی کنگو برای بقا می‌جنگیدند.

اما در میانهٔ دههٔ ۱۹۹۰، پس از پایان جنگ سرد، شورشی که از شرق کنگو آغاز شده بود گسترش یافت. موبوتو هنگامی که شورشیان به کینشاسا نزدیک می‌شدند، فرار کرد و چند ماه پس از آن در تبعید در مراکش درگذشت.

«درست است که او هنوز یک شخصیت بسیار بحث‌برانگیز است»، می‌گوید جوانال مونوبو، سیاستمداری از شرق کنگو که به نمایشگاه دعوت شده بود. اما او افزود که موبوتو حس واقعی وحدت ملی را تقویت کرد که مردم به‌خوبی به یاد می‌آورند.

«ما می‌پذیریم که جمهوری دموکراتیک کنگو زمانی بسیار باثبات‌تر از امروز بود»، مونوبو گفت.

در دورهٔ حکومت موبوتو در جمهوری دموکراتیک کنگو درگیری‌های مسلحانه‌ای وجود داشت، اما هیچ‌کدام به مقیاس فاجعه‌ای که پس از سرنگونی او رخ داد، نمی‌رسید. از سال ۱۹۹۷، کنگو صحنهٔ جنگ‌های متوالی منطقه‌ای شد که برآوردها بین ۳ تا ۵ میلیون کشته را نشان می‌دهد.

درگیری‌ها پس از پایان آن جنگ‌ها در شرق کنگو نیز ادامه یافت و در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری تشدید شد. شورشیان گروه M23 که پشتوانهٔ رواندا دارند، در اوایل سال ۲۰۲۵ دو شهر بزرگ شرق کنگو را تصرف کردند. اکنون این گروه بخش‌های وسیعی از منطقهٔ غنی از معادن را به‌عنوان یک مینی‌دولت اولیه اداره می‌کند.

کنگو همچنان یکی از فقیرترین کشورهای جهان است؛ به‌گزارش بانک جهانی، بیش از ۷۰٪ جمعیت این کشور که حدود ۱۲۰ میلیون نفر است، با کمتر از ۲٫۱۵ دلار در روز زندگی می‌کنند.

نژانگا موبوتو، یکی از فرزندان موبوتو سِسه سِکو و رئیس یک حزب سیاسی کوچک، این نمایشگاه را در کینشاسا سازمان داد. او توضیح داد که این ابتکار ابتدا و پیش از همه برای ارتقای آگاهی میان جوانان کنگویی است.

«چه دیکتاتور بود یا نبود، منظورم این است: شما چه می‌خواهید؟ آیا بگذاریم کشورمان مورد حمله قرار گیرد و زنانمان به تجاوز بپردازند؟»، نژانگا موبوتو به NPR گفت.

«ما نظم داشتیم؛ وقتی کشورها سعی در حمله کردند، پاسخی داشتیم.»

در نمایشگاه، عکس‌های متعددی موبوتو را نشان می‌دهند که با چهره‌ای جدی و فرماندهی، عینک‌های ضخیم سیاه، کلاه پوست پلنگی خاص خود و عصای ساسی‌وار خود را به تن دارد.

او همچنین در کنار رهبران تاریخی جهان نظیر جان اف. کندی، جان پل دوم و ملکه الیزابت دوم به تصویر کشیده شده است. پیام واضح است: این مرد قدرتمند بود که جهان را وادار کرد کنگو را جدی بگیرد.

ستاره‌های پاپ کنگویی و سیاست‌مداران از تمام قشرها به این نمایشگاه سر زدند. همچنین مایک تایسون که ماه گذشته به کینشاسا سفر کرد تا سالگرد مسابقهٔ بوکس ۱۹۷۴ «رومبل این جنگل» را جشن بگیرد.

حتی رئیس‌جمهور فعلی، فلیکس تشیسکدی، برای بازدید از نمایشگاهی که بر دیکتاتور پیشین تمرکز دارد، حضور یافت. این اقدام نمادین بود. پدر تشیسکدی، اتین تشیسکدی، سخت‌ترین رقیب سیاسی موبوتو بود و خود رئیس‌جمهور بخشی از زندگی‌اش را در تبعید گذرانده است.

با تمایل بسیاری در کنگو به ثبات، برخی ناظران می‌گویند که ویژگی‌های موبوتویسم به تدریج به سیاست بازمی‌گردند.

در ماه سپتامبر، سیاست‌مداران کنگویی سوگند وفاداری به رئیس‌جمهور تشیسکدی دادند؛ آیینی که مستقیماً از کتاب راهنمای موبوتو گرفته شده بود.

برای برخی از اینجا، این نشانه‌ای است که روح موبوتو — معروف به پلنگ زائیر — همچنان در راهروهای قدرت کنگو پرسه می‌زند.