نوشته ریچارد کولت
به مدت دهه‌ها، نام سومالی مترادف با درگیری، دزدی دریایی و خطر بوده است. از زمان آغاز جنگ داخلی در دههٔ ۱۹۹۰، این کشور بازدیدکنندگان غربی نسبتاً کمی داشته است. اما در برابر این شرایط، این کشور شرق آفریقایی امروز شاهد افزایش آرامی در تعداد گردشگران خارجی است.
طبق آمار بخش گردشگری کشور، حدود ۱۰٬۰۰۰ گردشگر در سال ۲۰۲۴ به سومالی سفر کردند — که نسبت به سال پیش ۵۰٪ افزایش دارد. این اتفاق در حالی رخ داد که اکثر دولت‌های غربی هنوز سفر به این کشور را منع می‌کنند.
جیمز ویلکاکس، مؤسِّس شرکت تورهای ماجراجویی Untamed Borders، به CNN Travel گفت که تقاضا به سرعت در حال رشد است. شرکت او در سال جاری رکورد ۱۳ سفر گروهی به موگادیشو را ثبت کرد، در حالی که در سال ۲۰۲۳ تنها دو سفر برگزار شده بود.
در ۱ سپتامبر ۲۰۲۵، سومالی سیستم eVisa جدیدی را معرفی کرد که هدف آن ساده‌سازی روند ورود و افزایش تعداد بازدیدکنندگان بود. اما خوش‌بینی نسبت به این برنامه به دلیل تقسیمات داخلی کشور تضعیف شده است. مناطق خودمختار سومالی‌لند و پونتلند هر دو اعلام کردند که این ویزای جدید را به رسمیت نمی‌پذیرند — که محدودیت‌های قدرت مرکزی سومالی را، هرچند که سعی در ارائه تصویری از ثبات دارد، نشان می‌دهد.
«موگادیشو خطرناک است. بلافاصله پس از فرود حس می‌کنید»، کارین سینیگر، مسافرت‌نویس سوئیسی که در سال ۲۰۲۰ به این شهر سفر کرده بود، گفت. «باید در محدوده محافظت‌شده یا «منطقه سبز» بخوابید. حتی در آنجا نیز انفجارهایی رخ داده است.»
ترک آن منطقه، به گفتهٔ او به CNN Travel، به معنای سفر در کاروان‌های مسلح به همراه حفاظت پلیس و نظامی است. «با این حال»، او افزود، «راه رفتن در ساحل احساس امنیت می‌داد.»
تهدید آدم‌ربایی
سومالی همچنان شهرت خود را به عنوان یکی از خطرناک‌ترین مقاصد جهان حفظ کرده است. دفتر امور خارجه، مشترکات و توسعهٔ بریتانیا هشدار می‌دهد که «تهدید بالای آدم‌ربایی» وجود دارد. وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده سومالی را «سطح ۴: عدم سفر» تعیین کرده و به «جرم، تروریسم، ناآرامی‌های مدنی، بهداشت، آدم‌ربایی، دزدی دریایی و عدم وجود خدمات کنسولی روتین» اشاره می‌کند.
این هشدارها به‌سختی نظری باقی می‌مانند. شبه‌نظامیان الشباب همچنان در سراسر سومالی، از جمله در موگادیشو، فعال هستند؛ این گروه در اوایل سال ۲۰۲۵ چندین حملهٔ کشنده انجام داد.
پس چرا کسی می‌خواهد به آنجا سفر کند؟
برای سینیگر، این سفر بخشی از یک چالش شخصی بود: هدفش بازدید از تمام ۱۹۳ کشور شناسایی‌شده توسط سازمان ملل و غواصی در هر یک از آنها بود. وقتی تجهیزاتش در مسیر گم شد، یک غواص خرچنگ محلی در ساحل لیدو موگادیشو به او یک «سیستم قلیان» موقت — لوله‌ای بلند متصل به کمپرسور هوا — قرض داد تا بتواند غواصی‌اش را تکمیل کند.
ویلکاکس گفت بسیاری از مشتریان او نیز در مأموریت‌های «شمارش کشورها» هستند یا مسافران علاقه‌مند به مقصدهای افراطی. او افزود: «موگادیشو پرخطرترین مقصدی است که Untamed Borders در آن فعالیت می‌کند.» او افزود که بیش از یک دهه است که تورهای موگادیشو را بدون حادثه هدایت و سازماندهی می‌کند. «خطر حملات واقعی است. تمام مکان‌های محدود که مهمانان بین‌المللی می‌توانند در آنها اقامت کنند، می‌توانند هدفی برای حمله باشند. در موگادیشو نمی‌توانید از رادار خارج شوید.»
با این حال، او افزود که جنگ‌های شدید دهه‌های پیشین به‌طرز چشمگیری کاهش یافته‌اند. از جمله کسانی که از این ثبات نسبی بهره‌مند شدند، می‌توان به پیتر بولاک، مهندس فاضلاب بازنشستهٔ بریتانیایی، اشاره کرد که در نوامبر ۲۰۲۴ با Untamed Borders به سومالی سفر کرد تا به‌عنوان بخشی از یک هدف شخصی، تمام ۵۲ کشور آفریقا را بازدید کند.
تجربه‌ی دلپذیر
به‌همراه نگهبانان مسلح، بولاک بازار ماهی شهر، ساحل و کلیسای ویران‌شده را بازدید کرد. او گفت: «باید بگویم، این تجربهٔ سفر کاملاً متفاوتی از تمام تجارب قبلی‌ام بود.» او افزود: «اما چون سفر به مقاصد مرزی را دوست دارم، هیچ‌گاه در هیچ زمان احساس ناامنی نداشتم.» او افزود: «امنیت فرودگاه هنگام خروج از کشور چشم‌نوازی بود. به‌سلاست پیش رفت. تجربه‌ای بسیار دلپذیرتر نسبت به عبور از فرودگاه هِترو لندن بود.»
چالش‌های انسانی کشور همچنان واضح باقی مانده‌اند. طبق آمار آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)، جنگ، تنش‌های سیاسی و فاجعه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۵۰,۰۰۰ نفر را در سراسر سومالی مجبور به جابجایی کرد که به تقریباً ۳ میلیون نفر آواره داخلی که پیشتر وجود داشت، اضافه شد. دزدی دریایی، اگرچه کاهش یافته است، همچنان در خلیج عدن و اقیانوس هند به‌عنوان تهدیدی در نظر گرفته می‌شود.
«برخی از بخش‌های سومالی به‌طور فوق‌العاده‌ای خطرناک هستند»، ویلکاک گفت. «مکان‌هایی وجود دارند که برای یک فرد بین‌المللی رفتن به آنها به‌طرز بسیار احمقانه خواهد بود.»
به سمت شمال‌غرب، جمهوری خودخواندهٔ سومالی‌لند — که از سال ۱۹۹۱ به‌صورت خودمختار عمل می‌کند — تجربه‌ای بسیار متفاوت ارائه می‌دهد. با داشتن نیروهای مسلح خود، دولت دموکراتیک منتخب و ارز مستقل، این منطقه به‌مدت طولانی به عنوان «ایمن‌ترین» راه برای بازدید از منطقهٔ وسیع‌تر سومالی در نظر گرفته می‌شود.
دکه حسن عبادی، یکی از اولین راهنمایان تور زنانهٔ سومالی‌لند، گفت: «مردم تصورهای بسیاری دربارهٔ سومالی‌لند دارند، زیرا این کشور غالباً با سومالی اشتباه گرفته می‌شود.» او می‌خواهد بازدیدکنندگان درک کنند که «کشور» او کاملاً متفاوت از سومالی است. «برخی فکر می‌کنند که اینجا امن نیست، که درست نیست؛ بنابراین گردشگری روشی عالی برای تمایز دو کشور است.»
او می‌خواهد که سومالی‌لند به‌دست‌آوردن شناخت بین‌المللی برسد و بر این باور است که گردشگری می‌تواند این منطقه را به روی نقشه جهانی بگذارد. او می‌گوید: «سومالی‌لند تجربه‌ای پاداش‌دهنده برای مسافرانی است که به دنبال چیزی متفاوت می‌گردند.» از آثار هنری سنگی باستانی، فرهنگ کوچ‌نشینان تا سواحل بکر، همه از جاذبه‌های پیشنهادی او هستند. «مکان مورد علاقه‌ام برای بردن گردشگران، بازار محلی مرکز شهر هرگیسا است. من دوست دارم آنها را با مردم محلی آشنا کنم؛ آنها می‌بینند که مردم ما چقدر میهمان‌نواز هستند و چقدر در این شهر راه‌پیمایی امن است، حتی بدون نیاز به نگهبانی.»
برای دل‌سخت‌ها مناسب نیست
در خارج از هرگیسا، پایتخت سومالی‌لند، گردشگران نیاز به همراهی نیروی پلیس مسلح دارند و «مرزهای» این منطقه با سومالی معمولاً توسط دولت‌های غربی به‌عنوان مناطق ممنوع‌الورود شناخته می‌شود. اما برای دیلان هریس، بنیان‌گذار Lupine Travel که از سال ۲۰۱۳ در اینجا فعالیت می‌کند، سومالی‌لند همیشه گزینه‌ای ایمن‌تر نسبت به سومالی است.
«برای سومالی‌لند، بزرگ‌ترین جاذبه نقاشی‌های غاری ۵,۰۰۰ سالهٔ لااس‌گیل است»، هریس گفت. «اما مردم همچنین به کشتی‌های رها شده در شهر بندری قدیمی برِبرا علاقمندند.»
«افراد کمتری به سومالی علاقه‌مند هستند، احتمالاً به این دلیل که سومالی‌لند در حال حاضر بسیار ایمن‌تر برای بازدید است و بیشتر مناطق این منطقه قابل سفر هستند.»
کلیر مکین، که به سفر به مقاصد دشوار علاقه‌مند است و هر دو منطقه را با Untamed Borders بازدید کرده بود، تأیید کرد. او گفت: «سومالی‌لند مدت‌ها پیشتر از سومالی روی نقشه گردشگری ظاهر خواهد شد». در موگادیشو، او احساس کرد که به‌دلیل محدودیت‌های امنیتی، ارتباط با بومیان دشوار است. او افزود: «در سومالی‌لند، مردم مهمان‌نواز بودند و نمی‌توانستند باور کنند که ما تصمیم به بازدید از کشورشان گرفته‌ایم. اما سومالی برای دل‌سخت‌ها نیست.»
در نوامبر ۲۰۲۵، Untamed Borders و Lupine Travel چندین تور به موگادیشو برگزار می‌کردند که با همایش Most Traveled People’s Summit، یک گردهمایی سالانه از مسافران افراطی که در نوامبر ۲۰۲۵ در اتیوپی همسایه برگزار می‌شود، هم‌زمان بود. برای بسیاری از شرکت‌کنندگان این همایش، یک سفر کوتاه جانبی به سومالی بلیط داغی محسوب می‌شود.
اما به‌نظر می‌رسد که سومالی در آینده نزدیک به‌عنوان یک مقصد خاص باقی بماند. حتی با وجود eVisa جدید، چشم‌انداز گردشگری این کشور همچنان پراکنده است. سیستم مرکزی دولت در حال حاضر فقط برای ورودی‌های موگادیشو اعمال می‌شود؛ در حالی که سیمالی‌لند و پونتلند هر دو این سیستم را رد کرده و الزامات ورود خود را حفظ کرده‌اند.
با این وجود، ویلکاک گفت که مهمانان اولیه‌اش با موفقیت از سیستم eVisa جدید بهره‌مند شده‌اند. و این نکته که سومالی یک eVisa راه‌اندازی کرده، می‌تواند گامی قابل‌توجه برای صنعت نوپای گردشگری این کشور باشد.
«من در طول سال‌ها، بسیاری از سیستم‌های eVisa را در کشورهایی مانند پاکستان و تاجیکستان که با آنها کار می‌کنم، دیده‌ام»، گفت. «تا کنون می‌توانم بگویم این eVisa سومالی بهترین بوده است؛ هیچ‌کس اجرای بهتری نداشته است.»
