ده‌ها سال است که نام سومالی با درگیری، دزدی دریایی و خطر گره خورده است. از زمان آغاز جنگ داخلی این کشور در دهه ۱۹۹۰، تعداد بازدیدکنندگان غربی آن بسیار اندک بوده است. با این حال، برخلاف انتظار، این کشور شرق آفریقا اکنون شاهد افزایش بی‌سروصدای گردشگران خارجی است.
به گفته وزارت گردشگری سومالی، در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰٬۰۰۰ گردشگر از این کشور بازدید کردند که نسبت به سال قبل ۵۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که اکثر دولت‌های غربی همچنان نسبت به هرگونه سفر به این کشور هشدار می‌دهند.
جیمز ویلکاکس، بنیان‌گذار شرکت تورهای ماجراجویانه Untamed Borders، به سی‌ان‌ان تراول گفت که تقاضا به سرعت در حال رشد است. شرکت او امسال ۱۳ سفر گروهی به موگادیشو ترتیب داده که در مقایسه با تنها دو سفر در سال ۲۰۲۳، یک رکورد محسوب می‌شود.
در اول سپتامبر ۲۰۲۵، سومالی سیستم جدید ویزای الکترونیکی (eVisa) را با هدف ساده‌سازی مراحل ورود و افزایش تعداد بازدیدکنندگان راه‌اندازی کرد. اما این خوش‌بینی با اختلافات داخلی کشور تضعیف شده است. مناطق خودمختار سومالی‌لند و پانتلند هر دو اعلام کرده‌اند که ویزاهای جدید را به رسمیت نمی‌شناسند؛ موضوعی که محدودیت‌های قدرت دولت مرکزی سومالی را، حتی در تلاش برای نمایش ثبات، برجسته می‌کند.
کارین سینیگر، گردشگر سوئیسی که در سال ۲۰۲۰ از این کشور بازدید کرده، می‌گوید: «موگادیشو خطرناک است. به محض فرود آمدن این را حس می‌کنید. باید در محدوده امن یا “منطقه سبز” اقامت داشته باشید. حتی آنجا هم بمب‌گذاری‌هایی رخ داده است.»
او به سی‌ان‌ان تراول گفت که برای خروج از این منطقه، باید با کاروان‌های مسلح و تحت حفاظت پلیس و ارتش سفر کرد. با این حال، او اضافه کرد: «قدم زدن در ساحل امن به نظر می‌رسید.»
«خطر آدم‌ربایی»
سومالی همچنان به عنوان یکی از خطرناک‌ترین مقاصد جهان شناخته می‌شود. وزارت خارجه، مشترک‌المنافع و توسعه بریتانیا نسبت به «خطر بالای آدم‌ربایی» هشدار می‌دهد. وزارت امور خارجه ایالات متحده نیز سومالی را در «سطح ۴: سفر نکنید» طبقه‌بندی کرده و به «جرم و جنایت، تروریسم، ناآرامی‌های داخلی، مسائل بهداشتی، آدم‌ربایی، دزدی دریایی و عدم دسترسی به خدمات کنسولی معمول» اشاره می‌کند.
این هشدارها صرفاً نظری نیستند. شبه‌نظامیان الشباب همچنان در سراسر سومالی، از جمله در موگادیشو، فعال هستند و در اوایل سال ۲۰۲۵ چندین حمله مرگبار در این شهر انجام دادند.
پس چرا کسی می‌خواهد به آنجا سفر کند؟
برای سینیگر، این سفر بخشی از یک چالش شخصی بود: تلاش برای بازدید از تمام ۱۹۳ کشور به رسمیت شناخته شده توسط سازمان ملل و غواصی در هر یک از آن‌ها. وقتی تجهیزاتش در حین حمل و نقل گم شد، یک غواص محلی که به صید خرچنگ مشغول بود در ساحل لیدو موگادیشو، یک «سیستم هوکا»ی دست‌ساز – شلنگ بلندی متصل به یک کمپرسور هوا – به او قرض داد تا بتواند غواصی خود را کامل کند.
ویلکاکس گفت بسیاری از مشتریان او نیز در مأموریت‌های «کشورشماری» هستند یا گردشگرانی که به دنبال مقاصد پرخطر و هیجان‌انگیز می‌گردند. او با بیان اینکه بیش از یک دهه است بدون هیچ حادثه‌ای تورهایی را به موگادیشو هدایت و سازماندهی کرده، گفت: «موگادیشو پرخطرترین مقصدی است که Untamed Borders در آن فعالیت می‌کند. خطر حملات واقعی است. تمام مکان‌های محدودی که مهمانان بین‌المللی می‌توانند در آن اقامت کنند، اهداف بالقوه هستند. در موگادیشو نمی‌توانید از دید خارج شوید.»
با این حال، او افزود که درگیری‌های شدید دهه‌های گذشته به شدت کاهش یافته است. پیتر بولاک، مهندس بازنشسته فاضلاب از بریتانیا، یکی از کسانی بود که از این ثبات نسبی استفاده کرد. او در نوامبر ۲۰۲۴ با شرکت Untamed Borders به عنوان بخشی از تلاش شخصی خود برای بازدید از تمام ۵۲ کشور آفریقایی، به سومالی سفر کرد.
«تجربه‌ای خوشایند»
بولاک با همراهی نگهبانان مسلح، از بازار ماهی‌فروشان، اسکله و کلیسای جامع ویران‌شده شهر بازدید کرد. او به سی‌ان‌ان گفت: «باید اعتراف کنم که این یک تجربه سفر کاملاً متفاوت از هر چیزی بود که قبلاً تجربه کرده بودم. اما از آنجایی که از سفر به مقاصد خاص و هیجان‌انگیز لذت می‌برم، هیچ وقت احساس ناامنی نکردم.» او افزود: «امنیت فرودگاه هنگام خروج از کشور چشمگیر بود. همه چیز روان پیش رفت. تجربه‌ای بسیار خوشایندتر از عبور از فرودگاه هیترو لندن.»
چالش‌های بشردوستانه این کشور همچنان جدی است. بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)، درگیری‌ها، تنش‌های سیاسی و بلایای مرتبط با آب و هوا در سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۵۰٬۰۰۰ نفر را در سراسر سومالی آواره کرد که به نزدیک به ۳ میلیون نفر آواره داخلی قبلی اضافه شدند. دزدی دریایی نیز اگرچه کاهش یافته، اما همچنان در خلیج عدن و اقیانوس هند یک تهدید محسوب می‌شود.
ویلکاکس گفت: «برخی از مناطق سومالی فوق‌العاده خطرناک هستند. مکان‌هایی وجود دارد که رفتن یک فرد خارجی به آنجا حماقتی باورنکردنی خواهد بود.»
در شمال غربی، جمهوری خودخوانده سومالی‌لند – که از سال ۱۹۹۱ به طور مستقل عمل می‌کند – تجربه بسیار متفاوتی را ارائه می‌دهد. این منطقه با نیروهای مسلح، دولت منتخب دموکراتیک و واحد پول خود، مدت‌هاست که به عنوان «امن‌ترین» راه برای بازدید از منطقه بزرگ‌تر سومالی در نظر گرفته می‌شود.
دکه حسن عبدی، یکی از اولین راهنمایان تور زن در سومالی‌لند، می‌گوید: «مردم تصورات غلط زیادی در مورد سومالی‌لند دارند، زیرا این کشور را با سومالی اشتباه می‌گیرند.» او می‌خواهد بازدیدکنندگان بفهمند که «کشور» او با سومالی بسیار متفاوت است. «برخی فکر می‌کنند اینجا امن نیست، که درست نیست، بنابراین گردشگری راهی عالی برای کمک به تمایز قائل شدن بین این دو است.»
او می‌خواهد سومالی‌لند به رسمیت شناخته شود و معتقد است گردشگری می‌تواند به معرفی این منطقه در نقشه جهان کمک کند. او گفت: «سومالی‌لند تجربه‌ای ارزشمند برای مسافرانی است که به دنبال چیزی متفاوت هستند.» هنر صخره‌ای باستانی، فرهنگ کوچ‌نشینی و سواحل بکر از جمله جاذبه‌های برجسته‌ای هستند که او توصیه می‌کند. «مکان مورد علاقه من برای بردن گردشگران، بازار محلی مرکز شهر هرگیسا است. من عاشق ارتباط دادن آن‌ها با مردم محلی هستم. آن‌ها می‌بینند که مردم من چقدر مهمان‌نواز هستند و قدم زدن در شهر، جایی که نیازی به محافظ ندارید، چقدر امن است.»
«برای ترسوها مناسب نیست»
در خارج از هرگیسا، پایتخت سومالی‌لند، گردشگران به اسکورت پلیس مسلح نیاز دارند و «مرزهای» این منطقه با سومالی معمولاً توسط دولت‌های غربی به عنوان مناطق ممنوعه فهرست شده‌اند. اما برای دیلن هریس، بنیان‌گذار شرکت Lupine Travel، که از سال ۲۰۱۳ در اینجا فعالیت می‌کند، سومالی‌لند همیشه گزینه امن‌تری نسبت به سومالی است.
هریس می‌گوید: «در سومالی‌لند، جاذبه اصلی، نقاشی‌های غار ۵۰۰۰ ساله در لاس گیل است. اما مردم به کشتی‌های رها شده در شهر بندری قدیمی بربره نیز علاقه دارند.»
«افراد کمتری به سومالی علاقه‌مند هستند، احتمالاً به این دلیل که سومالی‌لند در حال حاضر برای بازدید بسیار امن‌تر است و سفر در بیشتر نقاط این منطقه امکان‌پذیر است.»
کلر مکین، که از سفر به مقاصد صعب‌العبور لذت می‌برد و با شرکت Untamed Borders از هر دو منطقه بازدید کرده، با این نظر موافق است. او گفت: «سومالی‌لند خیلی زودتر از سومالی وارد نقشه گردشگری خواهد شد.» در موگادیشو، او به دلیل محدودیت‌های امنیتی احساس می‌کرد نمی‌تواند با مردم محلی صحبت کند. «در سومالی‌لند، مردم مهمان‌نواز بودند و باورشان نمی‌شد که ما کشورشان را برای بازدید انتخاب کرده‌ایم. اما سومالی برای ترسوها مناسب نیست.»
در نوامبر ۲۰۲۵، شرکت‌های Untamed Borders و Lupine Travel چندین سفر به موگادیشو را همزمان با اجلاس «پر سفرترین افراد جهان» (Most Traveled People’s Summit) برنامه‌ریزی کرده بودند؛ گردهمایی سالانه‌ای از گردشگران ماجراجو که در نوامبر ۲۰۲۵ در کشور همسایه، اتیوپی، برگزار می‌شود. برای بسیاری از شرکت‌کنندگان این اجلاس، یک سفر جانبی کوتاه به سومالی، گزینه‌ای بسیار جذاب خواهد بود.
اما سومالی احتمالاً در آینده نزدیک همچنان یک مقصد خاص و محدود باقی خواهد ماند. حتی با ویزای الکترونیکی جدید، چشم‌انداز گردشگری این کشور همچنان پراکنده است. سیستم دولت مرکزی در حال حاضر فقط برای ورودی‌های موگادیشو اعمال می‌شود؛ سومالی‌لند و پانتلند، یکی دیگر از مناطق نیمه‌خودمختار، آن را رد کرده و شرایط ورود خود را حفظ کرده‌اند.
با این حال، ویلکاکس گفت که اولین مهمانان او با موفقیت از سیستم جدید ویزای الکترونیکی استفاده کرده‌اند. و همین واقعیت که سومالی یک ویزای الکترونیکی راه‌اندازی کرده، می‌تواند گام مهمی رو به جلو برای صنعت نوپای گردشگری این کشور باشد.
او می‌گوید: «من در طول سال‌ها شاهد راه‌اندازی بسیاری از سیستم‌های ویزای الکترونیکی در کشورهایی مانند پاکستان و تاجیکستان که در آن‌ها کار می‌کنیم، بوده‌ام. تا به حال، می‌توانم بگویم که این سیستم سومالی بهترین بوده است. هیچ‌کس اجرای بهتری نداشته است.»
