یک تیم بینالمللی از پژوهشگران با بهرهگیری از دانش جغرافیای تاریخی، اولین ثبت قابل تاریخگذاری خورشیدگرفتگی کامل شناختهشده در جامعه علمی را بازنگری کرده است و این امکان را فراهم کرده تا سرعت متغیر چرخش زمین را از سال ۷۰۹ پیش از میلاد با دقت اندازهگیری کنیم.
پژوهشگران محاسبه کردند که خورشید در زمان خورشیدگرفتگی کامل از شهر قوفو، پایتخت باستانی چین در شاهشاهی لو، چگونه ظاهر میشد. با استفاده از این اطلاعات، توصیف باستانی که بهعنوان هاله خورشید شناخته میشود — لایهٔ ضعیف بیرونی خورشید که تنها در زمان خورشیدگرفتگیهای کامل بهصورت مستقیم قابل رؤیت است — را بررسی کردند و یافتند که ساختار آن از بازسازیهای اخیر دورههای خورشیدی قرن هشتم پیش از میلاد پشتیبانی میکند.
یافتن مکان واقعی پایتخت باستانی
خورشیدگرفتگی کامل در تاریخ ۱۷ ژوئیه ۷۰۹ پیش از میلاد رخ داد و از دادگاه شاهشاهی لو گزارش شد. این شرح در کتاب تاریخی «بهار و پاییز» (Spring and Autumn Annals) یافت میشود که حدود دو تا سه قرن پس از این خورشیدگرفتگی تدوین شده بود. این رویداد بهصورت «خورشید کاملاً خورشیدگرفتگی شد» ثبت شده است.
«چیزی که این ثبت را ویژه میکند فقط سن آن نیست، بلکه افزودنی بعدی در «هانشو» (کتاب هان) است که بر پایهٔ نقلقولی نوشتهشده هفت قرن پس از خورشیدگرفتگی اضافه شده است. این افزودنی خورشید خورشیدگرفتگیشده را «کاملاً زرد، بالا و پایین» توصیف میکند. این افزودنی معمولاً بهعنوان ثبت هاله خورشید در نظر گرفته میشود. اگر این واقعاً درست باشد، یکی از قدیمیترین توصیفهای ماندگار نوشتاری هاله خورشید را نمایان میکند.» هیساشی هایاکاوا، نویسنده اصلی و استادیار مؤسسهٔ پژوهش محیط زیست زمین-فضا و مؤسسهٔ پژوهش پیشرفته در دانشگاه ناگویا، توضیح داد.
وقتی پژوهشگران سعی کردند ثبت خورشیدگرفتگی را با استفاده از محاسبات نجومی معاصر و بازسازیهای سرعت چرخش زمین تأیید کنند، دریافتند که یک خورشیدگرفتگی کامل از دادگاه لو در قوفو قابل رؤیت نبوده است. آنها متوجه شدند که مطالعات قبلی مکان دقیق شهر باستانی را از دست دادهاند.
برای اصلاح مختصات قوفوی باستان، پژوهشگران از دانش جغرافیای تاریخی بهره بردند و گزارشهای کاوشهای باستانشناسی شهر باستانی را بررسی کردند. آنها دریافتند که مطالعات پیشین از مختصاتی استفاده کردهاند که حدود هشت کیلومتر از مکان واقعی فاصله داشته است.
این اصلاح به ما این امکان را داد تا سرعت چرخش زمین را در طول خورشیدگرفتگی کامل بهدقت اندازهگیری کنیم، جهت محور چرخش خورشید را محاسبه کنیم و ظاهر هاله خورشید را شبیهسازی کنیم،» هایاکاوا که دکترای فیزیک خورشیدی و تاریخ شرقی دارد، توضیح داد.
چین سنتهای استثنایی برای ثبتهای نجومی ایجاد کرده است؛ زیرا سلسلههای باستانی متخصصانی را برای نظارت بر پدیدههای آسمانی به دلایل پیشنگر (علتشناسی) استخدام میکردند؛ یعنی تفسیر پدیدههای آسمانی بهعنوان نشانه یا پیام. آنها بر این باور بودند که ظواهر عجیب آسمانی نشانهای از سهوهای سیاسی امپراتوران هستند، که این باعث پیگیری دقیق خورشیدگرفتگیها، شفقها و دیگر پدیدههای نجومی شد. به همین دلیل، این ضبط سیستمی از اطلاعات در طول سلسلههای مختلف، چین را بهصاحب برخی از بهترین سوابق خورشیدگرفتگی باستانی جهان تبدیل کرده است.
در حالی که رویداد ۷۰۹ پیش از میلاد نمایانگر اولین ذکر صریح نوشتاری از یک خورشیدگرفتگی کامل و احتمالاً اولین توصیف ماندگار که به هاله خورشید اشاره دارد، هایاکاوا و همکارانش بهدلیل اینکه توصیف هاله تنها در هانشو بهعنوان نقلقولی هفت قرن پس از رویداد ظاهر میشود، نسبت به اعتبار آن هشدار میدهند.
اگرچه سوالاتی دربارهٔ قابلیت اطمینان توصیف هالهٔ بعدی باقی مانده است، زمانبندی خورشیدگرفتگی بر پایه توافق علمی استوار است و اطلاعات جدید موثری دربارهٔ چرخش زمین ارائه میدهد و میتواند حمایت مستقلی برای مطالعات اخیر دورههای خورشیدی فراهم کند.
وقتی زمین سریعتر میچرخید و خورشید آرامتر بود
سیارهٔ ما اکنون نسبت به ۲۷۰۰ سال پیش کمی کندتر میچرخد؛ این به دلیل عوامل متعددی از جمله اصطکاک ناشی از جزر و مدهای اقیانوسی است که توسط گرانش ماه ایجاد میشود. با استفاده از مختصات اصلاحشده، تیم اندازهگیریهای دقیقتری از سرعت چرخش زمین در قرنهای هشتم تا ششم پیش از میلاد به دست آورد.
این مطالعه نشان داد که دلتا T (ΔT)، پارامتر تغییرپذیری سرعت چرخش زمین، در طول این خورشیدگرفتگی بین ۲۰٬۲۶۴ و ۲۱٬۲۰۴ ثانیه بوده است. «این مجموعه دادهٔ جدید خطاهای مختصاتی مطالعات قبلی دربارهٔ چرخش زمین را اصلاح میکند. علاوه بر این، دقت تاریخگذاری و بازسازی رویدادهای نجومی تاریخی را بهبود میبخشد»، میتسورو سوما، نویسندهٔ همکار از رصدخانهٔ ملی ژاپن گفت.
این پژوهش همچنین از مطالعات اخیر دورههای خورشیدی بر پایهٔ دادههای رادیوکربن از حلقههای درختی حمایت میکند. «این ضمیمهٔ تاریخی منحصربهفرد برای ساختار ممکن هالهٔ خورشید، برای ارائهٔ یک نقطه مرجع در بازسازی فعالیت خورشید از حلقههای درختی و هستههای یخی اساسی است و همچنین اعتبارسنجی مستقل مدلهای فعالیت خورشید را فراهم میآورد»، متیو اوونز، نویسندهٔ همکار و استاد فیزیک فضایی در دانشگاه ریدینگ توضیح داد.
در طول فتوسنتز، درختان کربن، از جمله رادیوکربن را جذب میکنند که در حلقههای سالانهٔ رشدشان ذخیره میشود. چون غلظت رادیوکربن نشاندهندهٔ سطوح اشعههای کیهانی گذشته است و این اشعهها هنگام افزایش فعالیت خورشید کاهش مییابند، دانشمندان با اندازهگیری این غلظتها، فعالیت خورشید را در طول زمان پیگیری میکنند و دورههای خورشیدی گذشته را بازسازی مینمایند.
تقریباً هر ۱۱ سال، خورشید بین فازهای فعالتر و کمتر فعال میچرخد. گاهی این الگو توسط دورههای طولانی ساکنتر به نام «مینیمومهای بزرگ» مختل میشود که در آن خورشید تنها لکههای پراکنده تولید میکند. این خورشیدگرفتگی درست پس از پایان دورهای از کاهش فعالیت خورشید که به «مینیموم بزرگ نئواسیری» یا «مینیموم بزرگ هومر» معروف است، اتفاق افتاد؛ این دوره از ۸۰۸ تا ۷۱۷ پیش از میلاد به طول انجامید.
بهصورت مورفولوژیکی، توصیفهای باستانی ناظران دربارهٔ ساختار احتمالی هاله نشان میدهد که خورشید تا سال ۷۰۹ پیش از میلاد به دورههای خورشیدی منظم با فعالیت مغناطیسی قابلتوجه بازگشته و به اوج دورهٔ ۱۱‑سالهٔ خود رسیده است. این نتیجه از بازسازیهای دیگری که پژوهشگران با استفاده از دادههای حلقههای درختی بهدست آوردهاند، پشتیبانی میکند.
این مطالعهٔ میانرشتهای نشان میدهد که مشاهدات انسانی باستانی همچنان دادههای علمی باارزشی فراهم میکنند. «برخی از نیاکان ما ناظران بسیار ماهری بودند»، دکتر منگ جین، نویسندهٔ همکار از آزمایشگاه خورشید و اخترشناسی لاکهید مارتین، گفت. «وقتی سوابق دقیق آنها را با روشهای محاسباتی مدرن و مدارک تاریخی ترکیب میکنیم، میتوانیم اطلاعات جدیدی دربارهٔ سیارهٔ خود و ستارهمان از هزاران سال پیش بدست آوریم.»
اطلاعات بیشتر: تحلیلهای گزارش چینی باستانی از خورشیدگرفتگی کامل در سال ۷۰۹ پیش از میلاد: پیامدهای سرعت چرخش زمانمند زمین و دورههای خورشیدی، The Astrophysical Journal Letters (۲۰۲۵). DOI: 10.3847/2041-8213/ae0461
اطلاعات نشریه: Astrophysical Journal Letters
ارائه شده توسط دانشگاه ناگویا
جغرافیای تاریخی به پژوهشگران کمک میکند تا معمای خورشیدگرفتگی ۲۷۰۰ ساله را حل کنند (۲۰۲۵، دسامبر ۲)؛ دریافتشده ۳ دسامبر ۲۰۲۵ از https://phys.org/news/2025-12-historical-geography-year-eclipse-mystery.html
این سند مشمول حق چاپ است. به جز موارد استفاده منصفانه برای مطالعه یا پژوهش شخصی، هیچ بخشی بدون اجازه کتبی قابل بازتولید نیست. این محتوا صرفاً برای مقاصد اطلاعرسانی ارائه شده است.
