شهرهای تاریخی که از ازدحام گردشگران جای سوزن انداختن نیست. سواحلی که در میان انبوه حوله‌ها، صندلی‌ها و چترها، شن‌های آن به چشم نمی‌آید. و توریست‌هایی که به دلیل مستی و برهم زدن نظم عمومی بازداشت می‌شوند.
شاید این تصاویر، شما را به یاد سفر تابستانی به یکی از مقاصد اروپایی مانند بارسلون یا ونیز بیندازد که در سال‌های اخیر با معضل گردشگری بی‌رویه دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ جایی که ساکنان به ستوه آمده برای اعتراض به تأثیرات منفی هجوم گردشگران به خیابان‌ها آمده‌اند.
اما این اتفاق در بخش‌هایی از آسیا نیز در حال وقوع است. در سراسر این قاره، چندین مقصد مشهور به سقف ظرفیت گردشگری خود رسیده‌اند؛ مشکلی که هم بر کیفیت زندگی ساکنان تأثیر منفی می‌گذارد و هم همان جاذبه‌های نمادینی را که در وهله اول مردم را به سوی خود می‌کشاند، نابود می‌کند.
گری باومن، تحلیلگر روندهای سفر و مصرف‌کننده مستقر در کوالالامپور مالزی، در پاسخ به سؤالی درباره مقاصد مشکل‌ساز می‌گوید: «بالی قطعاً یکی از آن‌هاست.»
او می‌افزاید: «من کیوتو در ژاپن را هم اضافه می‌کنم. و شاید پوکت هم یکی دیگر باشد.»
مسئله کمبود فضا نیست؛ آسیا قاره بزرگی است با دیدنی‌های فراوان، و بسیاری از مناطق برای رونق اقتصادشان به شدت به حضور گردشگران نیازمندند. مشکل اینجاست که افراد بیش از حد به نقاطی یکسان در مقاصدی مشخص هجوم می‌آورند.
شانون کلرک، یک گردشگر آمریکایی که اخیراً با خواهرش به ژاپن سفر کرده، می‌گوید: «کیوتو با اختلاف شلوغ‌ترین و نامطبوع‌ترین مقصد سفر ما بود.»
آنها برای فرار از جمعیت پیش‌بینی‌شده در معبد معروف فوشیمی ایناری در این شهر تاریخی، ساعت ۵ صبح از خواب بیدار شدند.
او می‌گوید: «در مسیر بالا رفتن افراد کمی را دیدیم، اما هنگام پایین آمدن، گروه‌های بزرگی از گردشگران در حال رسیدن بودند.»
به گفته او، بقیه سفرشان در کیوتو به قدم زدن در میان انبوه جمعیت در پیاده‌روها و بازارها گذشت.
«تمام اماکن مقدس یا تاریخی پر از گردشگران غیر ژاپنی بود که کیمونو و صندل پوشیده بودند و عکس‌های اینستاگرامی می‌گرفتند.»
افزایش تعداد گردشگران
باومن این مسئله را به چندین عامل نسبت می‌دهد، از جمله تقاضای انباشته‌شده پس از همه‌گیری کرونا، بلیت‌های ارزان‌قیمت هواپیما به مقاصد رو به افزایش آسیایی، رشد طبقه متوسط مشتاق سفر در بسیاری از کشورها (از جمله دو کشور پرجمعیت جهان، هند و چین) و کمپین‌های تبلیغاتی جذاب از سوی هیئت‌های گردشگری مختلف.
در همین حال، گردشگران داخلی بیشتری نیز در حال گشت‌وگذار در کشورهای خود هستند.
باومن درباره رونق سفر می‌گوید: «انگار غول از چراغ بیرون آمده است. چطور می‌توان آن را به داخل برگرداند؟»
انجمن گردشگری آسیا و اقیانوسیه (PATA) گزارش می‌دهد که صنعت سفر در آسیا پس از توقف دوران همه‌گیری، بهبودی چشمگیر داشته است. بر اساس آخرین گزارش میان‌دوره‌ای این انجمن، شمال شرق آسیا (شامل چین، ژاپن و کره جنوبی) با رشد فوق‌العاده ۲۰ درصدی گردشگری در شش ماهه اول سال ۲۰۲۵، پیشتاز این عرصه است. حتی مقاصدی که زمانی دور از دسترس بودند، مانند مغولستان، نیز از افزایش تعداد بازدیدکنندگان خبر می‌دهند.
با نگاهی به جنوب شرق آسیا که در آستانه فصل پربازدید خود قرار دارد، گردشگری به ویژه در ویتنام به سرعت در حال رشد است. به گزارش سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل (UNWTO)، ورود گردشگران بین‌المللی در شش ماهه اول امسال ۲۱ درصد افزایش یافته است.
دو مقصد مشهور ویتنام که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند، به طور فزاینده‌ای شلوغ شده‌اند: خلیج زیبای ها لونگ با کشتی‌های کروز توریستی و شهر تاریخی هوی آن با عابران پیاده در کوچه‌های باریکش.
باومن با تأسف می‌گوید: «به محض اینکه مکانی به فهرست یونسکو راه پیدا می‌کند، همه می‌خواهند به آنجا بروند. ویتنام همچنین در میان گردشگران داخلی و خارجی بسیار محبوب است. و ویتنام کشوری با بیش از ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت است. گردشگران زیادی آنجا هستند و افراد زیادی به آن مقاصد می‌روند.»
در همین حال، بر اساس آمار دولتی، تعداد گردشگران بین‌المللی تایلند نسبت به سال گذشته حدود ۶ درصد کاهش یافته است. اما با بازدید از برخی از محبوب‌ترین مکان‌های آن هرگز متوجه این موضوع نخواهید شد.
دولت پوکت اخیراً از برنامه‌هایی برای مقابله با چالش‌های عمده این جزیره، از جمله ترافیک سنگین و کمبود آب، خبر داده است، زیرا این جزیره برای همگام شدن با رشد خود در تقلاست. دیگر مسائل داغ در این جزیره شامل مدیریت پسماند و مصرف ماری‌جوانا است؛ قانونی‌زدایی از حشیش در سال ۲۰۲۲ منجر به رونق فروشگاه‌ها و کافه‌های مرتبط در سراسر کشور، به ویژه در مناطق توریستی، شد.
بسیاری از بازدیدکنندگان پوکت، سفرهای یک روزه به جزایر مجاور، از جمله خلیج مایا در جزایر فی فی را انتخاب می‌کنند که با فیلم «ساحل» محصول سال ۲۰۰۰ با بازی لئوناردو دی‌کاپریو به شهرت رسید. دهه‌ها بعد، آب‌های بکر و ساحل هلالی‌شکل این خلیج همچنان طرفداران فیلم را به خود جذب می‌کند.
گبی خیمنز، یک مسافر آمریکایی که اوایل امسال به تایلند سفر کرده بود، به یاد می‌آورد: «ما یک تور قایق‌سواری در جزیره فی فی رزرو کردیم، اما تنها نبودیم.»
«حتماً بیش از ۱۰۰ قایق دیگر همزمان با ما همان تور چند مقصدی را انجام می‌دادند. به خصوص در خلیج مایا، توقفی که باید ۱۰ دقیقه طول می‌کشید، بیش از یک ساعت زمان برد تا بتوانیم از میان جمعیت خود را به ساحل برسانیم و برگردیم.»
نیکی اسکات، بنیانگذار و سردبیر شبکه Backpacker و مجله South East Asia Backpacker، به سه اثر مخرب اصلی ناشی از هجوم گردشگران اشاره می‌کند: تخریب محیط زیست محلی به دلیل ساخت‌وساز، تأثیرات منفی بر طبیعت و منابع ناشی از بازدیدکنندگان بیش از حد، و از بین رفتن فرهنگ محلی برای پاسخگویی به تقاضاهای گردشگری.
او می‌گوید: «متأسفانه، مکان‌های زیادی در آسیا وجود دارند که تأثیر گردشگری بی‌رویه را به طرق مختلف تجربه می‌کنند.»
«مکان‌هایی که (در جنوب شرق آسیا) بیشترین خطر را تهدید می‌کند، جزایر و سواحل هستند.»
او با گری باومن موافق است که جزیره بالی در اندونزی یکی از بارزترین نمونه‌هاست.
او توضیح می‌دهد: «از آلودگی پلاستیک گرفته تا کمبود آب و ترافیک وحشتناک، بالی یکی از مکان‌هایی است که بیشترین آسیب را از گردشگری بی‌رویه دیده است.»
«اخیراً بالی بدترین سیل‌های دهه‌های اخیر را تجربه کرد که به گفته بسیاری، بخشی از آن به دلیل مشکلات زیست‌محیطی ناشی از گردشگری بی‌رویه بود. با از بین رفتن شالیزارهای بالی به نفع ساخت‌وسازهای بتنی برای هتل‌ها و ویلاهای جدید، این جزیره با مشکلات شدید زهکشی مواجه است که سیل را تشدید کرد.»
اما مسائل زیست‌محیطی مرتبط با گردشگری مدت‌هاست که در جنوب شرق آسیا، حتی پیش از رونق پس از کووید، در حال شکل‌گیری بوده است.
جزیره بهشتی دیگری که قربانی محبوبیت خود شد، بوراکای در فیلیپین بود. مقامات در سال ۲۰۱۸ این جزیره را به مدت شش ماه به روی گردشگران بستند تا صنعت گردشگری را اصلاح کنند و به مکان‌های معروفی مانند ساحل پوکا فرصت دهند تا از استفاده بیش از حد بهبود یابند. مقامات در دوران همه‌گیری نیز آن را به مدت دو سال تعطیل کردند.
دولت فیلیپین همچنین برای ورود گردشگران به بوراکای سقف تعیین کرد، حفاظت از محیط زیست را تقویت نمود و اقامتگاه‌های بدون مجوز را غیرقانونی اعلام کرد. فروشگاه غواصی New Wave Divers در بوراکای اوایل امسال گزارش داد که به نظر می‌رسد این اقدامات مؤثر بوده‌اند: جمعیت کمتر و آب برای غواصی، اسنورکلینگ و شنا بسیار تمیزتر شده است.
تایلند نیز در چند سال گذشته استراتژی مشابهی را در خلیج مایا آزمایش کرده است. سازمان پارک‌های ملی گردشگری را به مدت چهار سال ممنوع کرد و اکنون هر سال یک دوره تعطیلی دو ماهه (معمولاً مرداد-شهریور) اعمال می‌کند تا اکوسیستم‌های دریایی و ساحلی فرصت بازیابی داشته باشند.
با این حال، مقامات همچنان برای کنترل تعداد بازدیدکنندگان با مشکل مواجه هستند، چرا که بسیاری از آنها همچنان قوانین اعلام‌شده را نادیده می‌گیرند.
تأثیر بر زندگی مردم محلی
بیشتر شهرهای بزرگ آسیا کمتر تحت تأثیر هجوم بازدیدکنندگان قرار گرفته‌اند – به ویژه سئول که از تب کی-پاپ بهره‌مند شده است – زیرا زیرساخت‌های لازم برای جذب آنها را دارند.
اما کیوتو به این اندازه خوش‌شانس نیست. به گفته مقامات شهر کیوتو، در مجموع بیش از ۵۶ میلیون گردشگر بین‌المللی و داخلی در سال ۲۰۲۴ از این شهر تاریخی بازدید کرده‌اند.
علاوه بر کاهش کیفیت تجربه گردشگران، این موضوع تأثیر منفی بر زندگی مردم محلی نیز دارد. ساکنان این شهر ۱.۵ میلیون نفری به ویژه از ازدحام گردشگران در خیابان‌ها و کوچه‌های باریک مرکز شهر و شلوغی بیش از حد قطارها و اتوبوس‌های عمومی که برای رفت‌وآمدهای کاری و تحصیلی به آنها متکی هستند، ناراضی‌اند.
تقریباً ۹۰ درصد از ساکنان کیوتو که در نظرسنجی روزنامه یومیوری شیمبون ژاپن شرکت کرده بودند، از گردشگری بی‌رویه شکایت داشتند. علاوه بر شلوغی، یکی از بزرگترین گلایه‌ها رفتار بی‌ادبانه یا بی‌احترامی گردشگران خارجی بود که به نظر می‌رسد با کیوتو مانند یک شهربازی رفتار می‌کنند تا یک شهر باستانی، باوقار و بسیار معنوی.
یوسوکه ایشیگورو، دانشیار دانشکده تحصیلات تکمیلی رسانه، ارتباطات و مطالعات گردشگری بین‌المللی در دانشگاه هوکایدو، توضیح می‌دهد: «ویژگی ملی سنتی و محافظه‌کار ژاپن باعث ایجاد حس سردرگمی از برهم خوردن تعادل می‌شود، وقتی که از هر سه نفر یک نفر گردشگر خارجی است.»
او می‌افزاید: «متأسفانه، سیاست‌ها و کسب‌وکارهای گردشگری ژاپن به طور سنتی بر افزایش تعداد بازدیدکنندگان متمرکز بوده‌اند. بنابراین، آنها در حال حاضر در مرحله “بررسی” هستند و عملاً هیچ کاری انجام نمی‌دهند.»
ایشیگورو می‌گوید مقامات دوربین‌های مداربسته برای نظارت بر رفتار گردشگران و مالیات هتل‌ها را برای کاهش انگیزه‌های اقتصادی معرفی کرده‌اند، اما هیچ یک از این اقدامات به راه‌حلی اساسی برای گردشگری بی‌رویه در کیوتو و جاهای دیگر منجر نشده است.
او می‌گوید: «تنها اقدامات مؤثر، موانع فیزیکی برای کنترل جریان گردشگران و تعیین محدودیت ظرفیت است. با این حال، این موارد تنها در مناطق روستایی مانند شیراکاوا-گو و شهر بیئی، که روابط ذی‌نفعان نسبتاً ساده است، قابل اجراست. این کار در شهرهایی مانند کیوتو غیرممکن است زیرا صاحبان هتل‌ها و میزبانان Airbnb می‌خواهند هر روز اتاق‌هایشان پر باشد.»
با این حال، کیوتو در حال تلاش است. سال گذشته، پس از شکایت گیشاهای محلی از آزار و اذیت خارجی‌هایی که به دنبال عکس گرفتن بودند، این شهر ورود گردشگران به کوچه‌های خصوصی در منطقه گیون و گرفتن عکس‌های غیرمجاز را ممنوع کرد. متخلفان ممکن است با جریمه‌ای تا ۱۰,۰۰۰ ین (۶۵ دلار) روبرو شوند.
تلاش برای ایجاد تعادل
عناوین اخبار مربوط به گردشگری بی‌رویه در منطقه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که با افزایش تعداد بازدیدکنندگان، گزارش‌های مربوط به رفتار نامناسب گردشگران نیز در حال افزایش است.
باومن می‌گوید، به عنوان مثال، بالی همیشه در میان مسافران بین‌المللی شهرتی آزاداندیشانه‌تر از آنچه واقعاً هست، داشته است.
او می‌گوید: «در واقع، این یک مقصد بسیار بسیار معنوی است. اما مردم به آنجا می‌روند و با درآوردن لباس‌هایشان برای عکس گرفتن در معابد، یا راندن موتورسیکلت بدون پیراهن و کلاه ایمنی، رفتار ناشایستی از خود نشان می‌دهند که برای مردم محلی بسیار ناخوشایند است.»
این تلاش برای ایجاد تعادل میان رشد اقتصادی ناشی از گردشگری و کیفیت زندگی مردم محلی، نمونه‌ای کوچک از آن چیزی است که در سراسر آسیا در حال وقوع است.
باومن می‌گوید: «ما در منطقه‌ای هستیم که دولت‌ها، به طور خاص، سفر و گردشگری را به عنوان یکی از ستون‌های رشد اقتصادی شناسایی کرده‌اند.»
«آنها گردشگری را سکویی بسیار مهم برای جذب سرمایه‌گذاری و برندسازی ملی می‌بینند و آن را برای آینده کشور و همچنین برای ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمد ضروری می‌دانند.»
به علاوه، او احساس می‌کند که اغلب اراده‌ای برای مقابله با این موضوع وجود ندارد.
«می‌توان قوانین یا مقرراتی را وضع کرد، اما اجرای آنها بسیار بسیار دشوار است. هیچ کشوری نمی‌خواهد به عنوان زندانی‌کننده گردشگران شناخته شود. این یک تبلیغات منفی است.»
اما برای دوری از این شلوغی‌ها چه باید کرد؟ مکان‌های زیبای فراوانی در کشورهای محبوب وجود دارند که مملو از بازدیدکننده نیستند و بازدید از آنها به تلاش اضافی کمی نیاز دارد. و اگر می‌خواهید از مکانی بسیار شلوغ دیدن کنید، سفر در خارج از فصل‌های اوج گردشگری – که شامل تعطیلات داخلی نیز می‌شود – را در نظر بگیرید.
اسکات پیشنهاد می‌کند: «حتی در مقاصد گردشگری محبوب، با کمی فاصله گرفتن از مسیرهای همیشگی، به راحتی می‌توان مناطق کمتر دیده‌شده را پیدا کرد.»
«به جای دنبال کردن جمعیت یا توصیه‌های اینفلوئنسرها، مسیر خود را در پیش بگیرید و ببینید چه چیزی پیدا می‌کنید. صحبت کردن با مردم محلی نیز راهی عالی برای کشف مکان‌های کمتر شناخته‌شده است. این توقف‌ها و سفرهای برنامه‌ریزی‌نشده اغلب به بهترین خاطرات سفر یک مسافر تبدیل می‌شوند.»
