وقتی «آنا» در سال ۲۰۱۵ برای اولین سفرش به سینکیانگ برنامهریزی میکرد، دوستانش شگفتزده شدند.
«آنها نمیفهمیدند چرا میخواهم به جایی سفر کنم که در آن زمان یکی از خطرناکترین مناطق چین به شمار میرفت.»
این شهروند ۳۵ ساله چینی که نخواست نام واقعیاش فاش شود، میگوید یکی از دوستانش از سفر انصراف داد و دیگر در ویچت جوابش را نداد.
«او گفت والدینش او را از نزدیک شدن به سینکیانگ منع کرده بودند و نمیخواست دیگر در این باره صحبت کند.»
با این حال، آنا به سفر رفت و در ماه ژوئن امسال دوباره به آنجا بازگشت. او میگوید اما آنجا تغییر کرده بود.
«سینکیانگ همانقدر که به یاد داشتم زیبا بود، اما حالا گردشگران بسیار زیادی در آنجا حضور دارند، بهویژه در جاذبههای اصلی.»
«بالاخره بعد از هفت سال با مادرم صحبت کردم»
چهرههایی از اردوگاههای بازداشت اویغورها در چین
سالها بود که سینکیانگ زیر سلطه پکن در تنش به سر میبرد و گاهی این تنشها به خشونت کشیده میشد؛ همین موضوع باعث میشد بسیاری از گردشگران داخلی چینی از سفر به آنجا خودداری کنند. سپس این منطقه به دلیل برخی از بدترین اتهامات مربوط به استبداد چین، از جمله بازداشت بیش از یک میلیون مسلمان اویغور در اردوگاههای موسوم به «بازآموزی» و همچنین ادعاهای سازمان ملل مبنی بر جنایت علیه بشریت، بدنام شد.
چین این اتهامات را رد میکند، اما دسترسی رسانهها و ناظران بینالمللی به این منطقه تا حد زیادی قطع شده است، در حالی که اویغورهای در تبعید همچنان داستانهایی از بستگان وحشتزده یا ناپدیدشده خود روایت میکنند.
با این حال، در سالهای اخیر سینکیانگ به یک مقصد گردشگری در داخل چین و بهطور فزایندهای در خارج از کشور تبدیل شده است. پکن میلیاردها دلار برای توسعه زیرساختها، کمک به تولید سریالهای تلویزیونی با پسزمینه مناظر منحصربهفرد آن و استقبال گاهبهگاه از رسانههای خارجی در تورهای کاملاً هماهنگشده، هزینه کرده است.
دولت چین در حال بازآفرینی این منطقه بحثبرانگیز به عنوان یک بهشت گردشگری است و نهتنها زیبایی آن، بلکه همان تجربیات «قومی» محلی را تبلیغ میکند که گروههای حقوق بشری میگویند در تلاش برای از بین بردن آنهاست.
سینکیانگ در سراسر شمال غربی چین امتداد یافته و با هشت کشور هممرز است. برخی از شهرهای آن که در امتداد جاده ابریشم قرار دارند و قرنها تجارت بین شرق و غرب را تقویت میکردند، مملو از تاریخ هستند. این منطقه همچنین میزبان کوههای دورافتاده و صعبالعبور، درههای باشکوه، چمنزارهای سرسبز و دریاچههای بکر است.
«سان شنگیائو»، یک شهروند سنگاپوری که در ماه مه ۲۰۲۴ از این منطقه بازدید کرد، میگوید: «مناظر آنجا کیلومترها فراتر از انتظارات من بود.» او سینکیانگ را «ترکیبی از نیوزیلند، سوئیس و مغولستان در یک مکان» توصیف میکند.
برخلاف اکثر مناطق چین که اکثریت جمعیت آن را قوم «هان» تشکیل میدهند، سینکیانگ عمدتاً محل زندگی مسلمانان تُرکزبان است و اویغورها بزرگترین گروه قومی آن هستند. در دهههای ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، با افزایش ادعاهای اویغورها مبنی بر به حاشیه رانده شدن توسط چینیهای هان، تنشها بالا گرفت و به احساسات جداییطلبانه و حملات مرگبار دامن زد که سرکوب پکن را تشدید کرد.
اما در دوران «شی جین پینگ» بود که حزب کمونیست چین کنترل خود را بیسابقه تشدید کرد و این امر به طرح اتهاماتی مبنی بر همسانسازی اجباری اویغورها با فرهنگ چینی هان منجر شد. او در سفری در ماه سپتامبر، از توسعه «شگفتانگیز» منطقه تمجید کرد و خواستار «چینیسازی دین» شد؛ یعنی دگرگونی باورها برای انعکاس فرهنگ و جامعه چین.
در همین حال، سرمایهگذاری به این منطقه سرازیر شده است. بر اساس گزارشی از گروه حامی حقوق بشر «پروژه حقوق بشر اویغور»، حدود ۲۰۰ هتل بینالمللی، از جمله نامهای برجستهای مانند هیلتون و ماریوت، یا در حال فعالیت هستند یا قصد افتتاح در سینکیانگ را دارند.
طبق اعلام مقامات چینی، در سال ۲۰۲۴ این منطقه میزبان حدود ۳۰۰ میلیون بازدیدکننده بود که بیش از دو برابر تعداد گردشگران در سال ۲۰۱۸ است. درآمد گردشگری سینکیانگ در این دوره حدود ۴۰ درصد رشد کرد و به ۳۶۰ میلیارد یوان (۵۱ میلیارد دلار) رسید. در نیمه اول سال جاری میلادی، حدود ۱۳۰ میلیون گردشگر از این منطقه بازدید کردند که درآمدی حدود ۱۴۳ میلیارد یوان به همراه داشت.
اگرچه گردشگری خارجی رو به رشد بوده است، اما اکثریت قریب به اتفاق بازدیدکنندگان، گردشگران داخلی هستند.
پکن اکنون یک هدف بلندپروازانه دارد: بیش از ۴۰۰ میلیون بازدیدکننده در سال و درآمد گردشگری یک تریلیون یوان تا سال ۲۰۳۰.
برخی هنوز از رفتن به آنجا میترسند. آقای سان میگوید مدتی طول کشید تا دوستانی را برای سفر در ماه مه ۲۰۲۴ جمع کند، زیرا بسیاری از آنها سینکیانگ را ناامن میدانستند. خود این جوان ۲۳ ساله هم برای مدتی دچار اضطراب شد، اما با ادامه سفر، این حس از بین رفت.
سفر آنها از خیابانهای شلوغ «اورومچی»، مرکز این منطقه، آغاز شد. سپس هشت روز را با یک راننده چینی در جادهها گذراندند و از میان کوهها و استپهای سرسبز عبور کردند که آقای سان را شگفتزده کرد.
در سینکیانگ معمولاً رانندگان و راهنمایان تور از قوم هان چینی هستند که اکنون حدود ۴۰ درصد از جمعیت منطقه را تشکیل میدهند. گروه آقای سان تعامل گستردهای با اویغورهای محلی نداشتند، اما او میگوید معدود افرادی که توانستند با آنها صحبت کنند «بسیار مهماننواز» بودند.
از زمان بازگشت، آقای سان به نوعی حامی سینکیانگ شده و میگوید این منطقه به اشتباه به عنوان مکانی «خطرناک و پرتنش» شناخته شده است. «اگر بتوانم حتی یک نفر را ترغیب کنم که درباره [سینکیانگ] بیشتر بداند، توانستهام اندکی از این انگاره منفی بکاهم.»
از نظر او، مناظر خیرهکنندهای که به عنوان یک گردشگر از آنها لذت برد، با اتهامات نگرانکنندهای که سینکیانگ را در سرخط خبرهای جهانی قرار داده، بسیار فاصله دارد. تنها چیزی که او دید، شواهدی از نظارت شدید بر سینکیانگ بود؛ ایستهای بازرسی پلیس و دوربینهای امنیتی منظرهای رایج بودند و خارجیها ملزم به اقامت در هتلهای مشخصی بودند.
اما این موضوع آقای سان را نگران نکرد: «حضور پلیس سنگین است، اما این بدان معنا نیست که مشکل بزرگی وجود دارد.»
همه گردشگران متقاعد نمیشوند که آنچه میبینند، سینکیانگ «واقعی» است.
«تنمولی سیلوادوری»، شهروند سنگاپوری که در ماه مه به مدت ۱۰ روز با دوستانش از این منطقه بازدید کرد، میگوید: «من درباره فرهنگ اویغور بسیار کنجکاو بودم و میخواستم ببینم اوضاع چقدر ممکن است متفاوت باشد. اما کاملاً ناامید شدیم.»
او و دوستانش حجاب داشتند و میگوید فروشندگان اویغور به آنها نزدیک شده و گفته بودند «حسرت میخورند که ما میتوانیم آزادانه حجاب خود را بپوشیم… اما فرصت نشد که گفتوگوهای عمیقی داشته باشیم.» او اضافه میکند که آنها اجازه بازدید از بیشتر مساجد محلی را نیز نداشتند.
با این حال، جذابیت سینکیانگ برای بازدیدکنندگان خارجی همچنان قوی است. خود چین یک مقصد بسیار محبوب است و سینکیانگ به عنوان گزینهای «دستنخورده» و کمتر تجاریشده مطرح شده است.
روزنامه دولتی چین، گلوبال تایمز، در ماه مه نوشت که تعداد فزایندهای از خارجیها «با ذهن باز و تمایلی صادقانه برای دیدن و ارزیابی حقیقت برای خودشان، به سینکیانگ نزدیک میشوند.»
حزب کمونیست همچنین بهسرعت محتوای تولیدشده توسط اینفلوئنسرهای خارجی درباره سینکیانگ را که با روایت دولت همسو باشد، ترویج میکند. از جمله آنها «کن ابراد»، وبلاگنویس آلمانی است که در یکی از ویدئوهای خود گفت «در سینکیانگ مساجد بیشتری نسبت به آمریکا یا هر کشور اروپایی دیگری» دیده است.
اما دیگران دیدگاه متفاوتی دارند. «جاش سامرز»، نویسندهای که در دهه ۲۰۱۰ در سینکیانگ زندگی میکرد، به بیبیسی میگوید که شهر قدیمی کاشغر «به طور کامل تخریب، بازطراحی و به گونهای بازسازی شد که به هیچ وجه منعکسکننده فرهنگ اویغور نیست.»
بر اساس گزارش دیدهبان حقوق بشر در سال ۲۰۲۴، نام صدها روستا در سینکیانگ که به مذهب، تاریخ یا فرهنگ اویغورها مرتبط بود، بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ تغییر یافته است. این گروه همچنین مقامات را متهم کرده است که برای محدود کردن انجام فرایض اسلامی، مساجد را در سینکیانگ و سراسر چین تعطیل، تخریب و کاربری آنها را تغییر دادهاند.
نقض جدی حقوق بشر توسط دیگر سازمانهای بینالمللی، از جمله سازمان ملل، نیز مستند شده است. گزارشهای بیبیسی در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ شواهدی را در تأیید وجود اردوگاههای بازداشت و اتهامات مربوط به سوءاستفاده جنسی و عقیمسازی اجباری یافت.
با این حال، پکن همه این موارد را انکار میکند. در داخل کشور، حزب کمونیست در حال بازسازی تصویر منطقهای است که زمانی پرآشوب تلقی میشد تا گردشگران داخلی بیشتری را جذب کند. و به نظر میرسد این رویکرد مؤثر بوده است.
آنا برای دومین بار به همراه مادرش به آنجا رفت؛ مادرش پس از تماشای یک سریال درام که در منطقه کوهستانی آلتای در شمال سینکیانگ فیلمبرداری شده بود، مشتاق بازدید از آنجا شد. این سریال با عنوان «به سوی شگفتی» توسط دولت تأمین مالی و در رسانههای دولتی تبلیغ شد.
آلتای در اینترنت چین طرفداران زیادی دارد. در یکی از نظرات در شبکه اجتماعی «ردنوت» آمده است: «چه کسی فکر میکرد که در آلتای به باغ مخفی خدا قدم بگذارم؟ در دریاچه کاناس، بالاخره فهمیدم در بهشت بودن یعنی چه. اینجا مکانی است که شکوه کوهها، رودخانهها، دریاچهها و دریاها در یک قاب با هم تنیده شدهاند.»
در نظری دیگر آمده است: «هنگام سحر، از مهمانخانه تماشا میکنم که گاوها در مزارع میچرند. جنگلهای توس طلایی در نور خورشید میدرخشند و حتی هوا هم شیرین به نظر میرسد – چنین زیبایی دستنخوردهای، همان آلتایی است که همیشه آرزویش را داشتم.»
آژانسهای مسافرتی این منطقه را «شگفتانگیز» و «اسرارآمیز» توصیف میکنند. یکی از این آژانسها به نام «لنز سرگردان» میگوید: «سینکیانگ تلفیقی جادویی از طبیعت و فرهنگ را ارائه میدهد که در هیچ جای دیگر چین تجربه نخواهید کرد.» قیمت این تورها متفاوت است. یک سفر ۱۰ روزه، بدون احتساب پروازها، میتواند بین ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار هزینه داشته باشد.
یک برنامه سفر معمولی برای شمال سینکیانگ شامل پارک ملی کاناس، با گشتوگذار در دریاچههای کوهستانی و ساحل محبوب پنجرنگ، و بازدید از یک روستای اویغور است که در آن میتوانید سوار کالسکه شوید و زمانی را با یک خانواده اویغور بگذرانید.
در جنوب، ماجراجویی بیشتر میشود و سفرها اغلب شامل رانندگی در صحرا، گشتوگذار در دریاچههای مختلف و بازدید از کاشغر، شهری با قدمت ۲۰۰۰ ساله در مسیر جاده ابریشم است.
بازدیدکنندگان برنامههای سفر خود را به صورت آنلاین به اشتراک میگذارند، همراه با نقشههای مسیر رنگی و عکسهایی از غذاهای لذیذ اویغوری مانند خورش تند «مرغ بشقاب بزرگ»، کباب بره و شیر تخمیرشده مادیان. برخی حتی به «اجراهای چند ساعته که شکوه جاده ابریشم را بازسازی میکنند» نیز اشاره میکنند.
اگر سینکیانگ را در پلتفرمهای اجتماعی مانند «ردنوت» و «ویبو» جستجو کنید، همانطور که انتظار میرود، با پستهایی مواجه میشوید که زیباییها و معماری نمادین آن را تحسین میکنند. هیچ اشارهای به اتهاماتی که با این جذابیت رؤیایی در تضاد است، وجود ندارد.
در این موقع از سال، رسانههای اجتماعی چین مملو از عکسهای جنگلهای صنوبر سینکیانگ است که در درخشش کهربایی پاییز غرق شدهاند.
«ایراده کاشغری»، یک اویغور-آمریکایی که در سال ۱۹۹۸ این منطقه را ترک کرد، میگوید حزب کمونیست «نسخه خود را از فرهنگ اویغور با معرفی مردم اویغور به عنوان جاذبههای گردشگری به فروش میرساند.»
«آنها به دنیا میگویند که ما چیزی بیش از مردمی رنگارنگ و رقصان نیستیم که در رسانههای اجتماعی خوب به نظر میرسیم.»
خانم کاشغری، فعال اویغور که از آن سوی اقیانوس آرام شاهد محبوبیت روزافزون زادگاهش است، از گردشگران میخواهد تا «مسائل جدی» در سینکیانگ را به رسمیت بشناسند.
او میگوید: «من در جایگاهی نیستم که به مردم بگویم از آنجا بازدید نکنند، اما آنها باید بدانند که آنچه در آنجا تجربه میکنند، نسخهای بزکشده از [سینکیانگ] است.»
«در همین حال، افرادی مثل من به خاطر فعالیتهایمان هرگز نمیتوانند به آنجا بازگردند. این کار بیش از حد خطرناک است… و با این حال، چرا من نمیتوانم؟ اینجا سرزمین مادری من است.»
