زمانی که آنا در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار به شینجیانگ سفر برنامه‌ریزی می‌کرد، دوستانش دچار سردرگمی شدند.
«آنها نمی‌توانستند بفهمند چرا من می‌خواهم به مکانی بروم که در آن زمان یکی از خطرناک‌ترین مناطق چین به شمار می‌رفت.»
یکی از دوستانش از سفر انصراف داد و در ویچت ارتباط خود را به‌صورت «ghosting» قطع کرد، گفت شهروند چینی ۳۵ سالهای که نام واقعی‌اش را فاش نمی‌خواهد.
«او گفت والدینش او را از رفتن به هرجای نزدیک به شینجیانگ منع کردند و دیگر نمی‌خواستند در این مسئله دخالت کنند.»
آنا به هر حال رفت و در ژوئن همین سال بازگشت. اما می‌گوید همه چیز تغییر کرده است.
«شینجیانگ همان‌قدر زیباست که به یاد دارم، اما اکنون گردشگران بسیار زیادی، به‌ویژه در جاذبه‌های اصلی، حضور دارند.»
«بالاخره پس از هفت سال با مادرم صحبت کردم»
چهره‌هایی از کمپ‌های بازداشت اویغور چین
سال‌ها شینجیانگ زیر سلطه پکن سرسختی نشان می‌داد و گاهی به خشونت می‌انجامید که بسیاری از گردشگران داخلی چین را دور می‌کرد. سپس به‌خاطر برخی از بدترین اتهامات علیه استبداد چینی، از جمله حبس بیش از یک میلیون مسلمان اویغور در «کمپ‌های بازآموزی» ("re-education camps") و ادعاهای جنایات علیه بشریت توسط سازمان ملل، بدنام شد.
چین این اتهامات را رد می‌کند، اما این منطقه عمدتاً از رسانه‌ها و ناظران بین‌المللی جدا شده است، در حالی که اویغورهای تبعید همچنان داستان‌های ترسیده یا ناپدید شده خویشاوندانشان را روایت می‌کنند.
با این حال، در سالهای اخیر شینجیانگ به‌عنوان مقصد گردشگری – در داخل چین و به‌تدریج خارج از کشور – ظاهر شده است. پکن میلیاردها دلار برای توسعه زیرساخت‌ها، حمایت از تولید درام‌های تلویزیونی در مناظر خاص این سرزمین و گاهی پذیرش رسانه‌های خارجی در تورهای دقیقاً برنامه‌ریزی‌شده سرمایه‌گذاری کرده است.
این منطقه بازسازی شده تا به بهشت گردشگری تبدیل شود، نه تنها به زیبایی‌هایش می‌پردازد، بلکه به تجربه‌های محلی «قومی» که گروه‌های حقوق‌دفاع می‌گویند در صدد حذف آن است، نیز می‌پردازد.
شینجیانگ که در شمال‑غرب چین گسترده است، با هشت کشور هم‌مرزی است. این منطقه در امتداد جادهٔ ابریشم قرار دارد که قرن‌ها تجارت بین شرق و غرب را تقویت کرده؛ برخی از شهرهای آن مملو از تاریخ هستند. همچنین این سرزمین شامل کوه‌های دوردست و ناهموار، دره‌های شکوهمند، مراتع سرسبز و دریاچه‌های بکر است.
«مناظری که فراتر از انتظاراتم بودند»، می‌گوید سون شنگ‌یاو، مسافری سنگاپوری که در مه ۲۰۲۴ بازدید کرد و آن را «نیوزیلند، سوئیس و مغولستان تماماً در یک مکان» توصیف می‌کند.
برخلاف اکثر چین که اکثریت هان دارد، شینجیانگ عمدتاً از مسلمانان ترک‌زبان تشکیل شده‌است و اویغورها بزرگ‌ترین گروه قومی را تشکیل می‌دهند. تنش‌ها در طول دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ به‌دلیل ادعاهای اویغور درباره حاشیه‌نشینی توسط هان‌ها، حس جدایی‌طلبی و حملات مرگبار را برانگیخته و سرکوب پکن را تشدید کرد.
اما تحت ریاست شی جینپینگ، حزب کمونیست چین کنترل خود را بیش از پیش محکم کرده و اتهامات درباره تجانس اجباری اویغورها با فرهنگ هان را به‌وجود آورده است.
در همین حین، سرمایه‌گذاری‌های فراوانی به این منطقه وارد می‌شود. طبق گزارشی از پروژهٔ حقوق بشر اویغور، حدود ۲۰۰ هتل بین‌المللی، از جمله نام‌های برجستهٔ هیلتون و ماریوت، یا در حال‌عمل هستند یا برنامه‌ریزی برای افتتاح در شینجیانگ دارند.
در سال ۲۰۲۴، این منطقه حدود ۳۰۰ میلیون بازدیدکننده را پذیرش کرد، که بیش از دو برابر تعداد سال ۲۰۱۸ است، برآیند مقامات چین. درآمدهای گردشگری شینجیانگ در این دوره حدود ۴۰٪ رشد کرده و به ۳۶۰ میلیارد یوان (۵۱ میلیارد دلار؛ ۳۹ میلیارد پوند) رسیده است. در شش ماه اول این سال، حدود ۱۳۰ میلیون گردشگر به این سرزمین سفر کردند که حدود ۱۴۳ میلیارد یوان درآمد ایجاد کردند.
در حالی که گردشگری خارجی در حال رشد است، اما بیشترین حجم بازدیدکنندگان داخلی هستند.
پکن اکنون هدف بلندپروازانه‌ای دارد: بیش از ۴۰۰ میلیون بازدیدکننده در سال، و درآمد گردشگری یک تریلیون یوان تا سال ۲۰۳۰.
برخی افراد هنوز از رفتن ترس دارند. آقای سون می‌گوید برای جمع کردن دوستان برای سفری در مه ۲۰۲۴ زمان طولانی صرف شد، چرا که بسیاری از آنها شینجیانگ را ناامن می‌پنداشتند. خود او که ۲۳ ساله است، لحظاتی اضطراب داشت، اما با ادامه سفر این احساس از بین رفت.
آنها سفر خود را از خیابان‌های شلوغ پایتخت منطقه، اورومچی، آغاز کردند. سپس هشت روز را با رانندهٔ چینی در مسیرهای کوهستانی و استپ‌های سرسبز سپری کردند که آقای سون را شگفت‌زده کرد.
در شینجیانگ معمول است که رانندگان و راهنمایان گردشگری هان باشند که در حال حاضر تقریباً ۴۰٪ جمعیت منطقه را تشکیل می‌دهند. گروه آقای سون ارتباط گسترده‌ای با اویغورهای محلی نداشت، اما چند نفری که به‌نشان گفتگو رسیدند، «بسیار مهمان‌نواز» بودند، او گفت.
از زمان بازگشت، آقای سون به‌نوعی طرفدار شینجیانگ شده است، که می‌گوید این منطقه «به‌نادرستی» به‌عنوان خطرناک و پرتنش شناخته شده است. «اگر بتوانم حتی یک نفر را به‌آشنایی بیشتر با شینجیانگ ترغیب کنم، کمی از برچسب منفی آن را کاهش می‌دهم.»
برای او، مناظر خیره‌کننده‌ای که به‌عنوان گردشگر تجربه کرد، به‌طرز چشمگیری از اتهامات ناخوشایندی که شینجیانگ را در سرفصل‌های جهانی قرار داده‌اند، جداست. تمام آنچه دید، شواهدی بود مبنی بر اینکه شینجیانگ همچنان تحت نظارت شدیدی است؛ ایستگاه‌های پلیس و دوربین‌های امنیتی به‌طور معمول دیده می‌شوند و برای خارجی‌ها اقامت در هتل‌های ویژه الزامی است.
اما آقای سون از این موضوع بی‌تاثیر بود: «حضور زیاد پلیس وجود دارد، اما این به این معنی نیست که این یک مشکل بزرگ باشد.»
همهٔ گردشگران قانع نیستند که آنچه می‌بینند «شینجیانگ واقعی» باشد.
سفرکنندهٔ سنگاپوری، ثن‌مولی سیلوادورئی، که در ماه مه به مدت ده روز با دوستانش بازدید کرد، می‌گوید: «من دربارهٔ فرهنگ اویغور بسیار کنجکاو بودم و می‌خواستم ببینم چقدر می‌تواند متفاوت باشد. اما ما تا حدی ناامید شدیم.»
او و دوستانش حجاب به سر داشتند و او می‌گوید فروشندگان خوراکی اویغور به آنها نزدیک شد و گفتند: «حسادت می‌کنیم که می‌توانید آزادانه حجاب بزنید… اما ما نتوانستیم گفت‌و‌گوهای عمیقی داشته باشیم.» همچنین اجازهٔ بازدید از اکثر مساجد محلی به آنها داده نشد، او افزود.
با این حال، جذابیت برای بازدیدکنندگان خارجی همچنان قوی است. خود چین مقصدی بسیار محبوب است و شینجیانگ به‌عنوان گزینه‌ای «دست‌نخورده» و کمتر تجاری‌سازی‌شده ظاهر شده است.
تعداد فزاینده‌ای از خارجی‌ها «با ذهنی باز و آرزوی صادقانه برای مشاهده و ارزیابی حقیقت به‌صورت مستقیم» به شینجیانگ می‌نگرند، روزنامهٔ دولتی چین، گلوبال تایمز، در ماه مه نوشت.
حزب همچنین به سرعت محتوای مربوط به شینجیانگ را توسط اینفلوئنسرهای خارجی که با روایت دولتی هم‌راستا باشد، ترویج می‌کند. از این افراد می‌توان به وبلاگ‌نویس آلمانی، کن آبروب، اشاره کرد که در یکی از ویدیوهایش گفت: «در شینجیانگ از مساجد بیشتری دیده‌ام تا در ایالات متحده یا در کشورهای اروپایی».
اما برخی دیگر دیدگاهی متفاوت دارند. نویسندهٔ جاش سامرز، که در دههٔ ۲۰۱۰ در شینجیانگ زندگی می‌کرد، به بی‌بی‌سی می‌گوید شهر قدیمی کاشگر «به‌طور کامل تخریب شد، بازآفرینی شد و به‌نحوی بازساخته شد که به‌هیچ‌وجه فرهنگ اویغور را بازتاب نمی‌دهد».
بر اساس گزارشی از هیومن رایتس واتچ در سال ۲۰۲۴، صدها روستا در شینجیانگ بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ نام‌های خود را که به مذهب، تاریخ یا فرهنگ اویغورها مربوط می‌شد، تغییر دادند. این گروه همچنین مقامات را به‌خاطر بستن، تخریب و تغییر کاربری مساجد در شینجیانگ و سراسر چین به‌منظور محدود کردن عمل‌کرد اسلام متهم کرده است.
نقض‌های جدی حقوق بشر نیز توسط سایر سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل مستندسازی شده است. گزارش‌های بی‌بی‌سی در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ شواهدی برای وجود کمپ‌های بازداشت، اتهامات سوء‌استفاده جنسی و استریل‌سازی اجباری ارائه دادند.
پکن، با این حال، تمام این موارد را رد می‌کند. داخل کشور، حزب تصویر منطقه‌ای که پیش از این به‌عنوان منطقهٔ مشکل‌دار شناخته می‌شد را بازسازی کرده تا گردشگران داخلی بیشتری جذب کند. به‌نظر می‌رسد که این کار مؤثر بوده است.
